5 Bước Định Hướng Nghề Giúp Bạn Chọn Đúng Con Đường

Định hướng nghề giúp bạn hiểu rõ mình muốn gì, giỏi gì, và đâu là con đường phù hợp để theo đuổi trong tương lai. Nếu bạn đang bối rối trước việc chọn ngành học, chọn trường, bài viết 5 Bước Định Hướng Nghề Nghiệp Giúp Bạn Chọn Đúng Con Đường sẽ cùng bạn tháo gỡ từng nút thắt.

1. Tại sao định hướng nghề quan trọng?

Định hướng nghề quan trọng với học sinh, sinh viên bởi giúp tiết kiệm chi phí, thời gian, tự tin hơn khi bước vào đại học hay thị trường lao động.

1.1. Định hướng nghề là gì?

Nói một cách dễ hiểu, định hướng nghề là quá trình bạn vừa khám phá chính mình, vừa khám phá việc làm. Sau đó, bạn tìm hiểu các ngành nghề phù hợp, xem xét yêu cầu tuyển dụng, cơ hội phát triển, mức lương. Khi đã nắm rõ hai yếu tố này, bạn có thể đặt ra mục tiêu nghề nghiệp và lập kế hoạch học tập, rèn kỹ năng để từng bước tiến tới mục tiêu đó.

1.2. Vì sao cần định hướng nghề sớm?

Việc định hướng nghề sớm giúp bạn tránh rơi vào cảnh “chọn nhầm ngành”. Quan trọng nhất, chọn đúng nghề ngay từ đầu sẽ tăng cơ hội thành công, bạn sẽ gắn bó lâu dài với công việc, dễ thăng tiến và ít cảm thấy mệt mỏi.

1.3. Đối tượng cần định hướng nghề 

Định hướng nghề không chỉ dành cho học sinh THPT mà còn cần thiết cho cả sinh viên chưa thật sự chắc chắn về chuyên ngành đang học. Phụ huynh cũng rất nên xem lại sở thích, năng lực và mục tiêu tương lai của con để hỗ trợ con định hướng chọn ngành, chọn nghề phù hợp.

>>> 📖 Xem ngay bài viết tiếp theo để có thêm góc nhìn hay: Top 10 câu hỏi quiz định hướng nghề nghiệp giúp bạn chọn đúng việc làm phù hợp

2. Những sai lầm thường gặp khi định hướng nghề

Định hướng nghề là một trong những quyết định quan trọng nhưng nhiều học sinh, sinh viên, phụ huynh mắc phải sai lầm.

2.1. Chạy theo ngành “hot”

Chọn ngành chỉ vì đang hot, lương cao, trong khi bản thân không hợp dễ dẫn đến chán nản. Thực tế, nhiều bạn học xong mới nhận ra mình không hề yêu thích công việc, dẫn đến bỏ nghề. Bởi vậy, chạy theo ngành “hot” không phải là một lựa chọn thông minh trong quá trình định hướng nghề nghiệp.

Ví dụ, nhiều năm trước, ngành Công nghệ thông tin bùng nổ, rất nhiều học sinh, sinh viên đổ xô đăng ký học với mong muốn ra trường có việc làm lương cao. Tuy nhiên, không ít bạn sau một thời gian theo học mới nhận ra bản thân không hứng thú với lập trình, làm việc với máy tính cả ngày khiến họ cảm thấy áp lực và căng thẳng. Kết quả là nhiều người bỏ dở giữa chừng hoặc sau khi đi làm một thời gian phải chuyển hướng sang ngành khác.

2.2. Quá nghe lời người khác

Gia đình, bạn bè có thể góp ý, nhưng quyết định vẫn là của chính bạn. Chọn ngành chỉ vì “ba mẹ thích” hoặc “bạn bè rủ” thường dẫn tới hối tiếc hoặc suy nghĩ “đổ lỗi” khi việc học hoặc công việc sau này không theo ý muốn.

Ví dụ, ngành thiết kế đồ họa thường được đánh giá là “thiếu ổn định”. Bởi vậy, dù nhiều bạn trẻ yêu thích thiết kế đồ họa, nhưng vẫn nghe theo bố mẹ học ngành Kinh tế. Nhưng do không yêu thích nên dễ thấy chán nản, không hứng thú với các môn học. Sau khi ra trường, đi làm một thời gian, mới quyết định quay lại học thêm về thiết kế và chuyển nghề. Điều này vừa tốn nhiều thời gian, vừa tạo áp lực tâm lý vì phải bắt đầu lại từ đầu.

2.3. Chọn theo cảm tính

Thích môn Sinh không có nghĩa hợp ngành Y. Trước khi quyết định, hãy thử làm các bài test MBTI, Holland Code hoặc nói chuyện với người trong ngành để hiểu rõ bức tranh toàn cảnh.

Ví dụ, một số học sinh cấp 3 rất thích môn Sinh học, nên nghĩ rằng mình hợp với ngành Y. Tuy nhiên, khi vào học mới nhận ra ngành Y không chỉ có kiến thức Sinh mà còn đòi hỏi khả năng chịu áp lực trực đêm, tinh thần kiên trì nhiều năm học, và cả kỹ năng giao tiếp, chăm sóc bệnh nhân. Vì không lường trước được những yếu tố này, nhiều bạn trẻ cảm thấy quá tải, dẫn đến chán nản và có ý định bỏ dở giữa chừng.

>>> Xem ngay: 5 Bước Định Hướng Nghề Nghiệp Giúp Bạn Chọn Đúng Con Đường

2.4. Không tìm hiểu thị trường lao động

Một số ngành đang bão hòa, ít nhu cầu tuyển dụng, khiến cơ hội việc làm rất hạn chế. Theo số liệu mới nhất, tỉ lệ thất nghiệp ở thanh niên (15-24 tuổi) quý II/2025 lên tới 8,19% – một con số đáng suy nghĩ. Định hướng nghề tốt sẽ giúp học sinh, sinh viên có lựa chọn đúng đẵn.

Cần cân nhắc giữa xu hướng và sự phù hợp khi lựa chọn nghề nghiệp

3. Các yếu tố cần cân nhắc khi định hướng nghề

Để định hướng nghề, bạn không chỉ dựa vào cảm tính mà cần kết hợp nhiều yếu tố: sở thích, năng lực, giá trị, xu hướng thị trường và môi trường làm việc. Đây là bước quan trọng trong hướng dẫn chọn ngành đúng năng lực mà bạn không nên bỏ qua.

3.1. Sở thích

Bạn cảm thấy hứng thú với loại công việc nào? Việc nào khiến bạn thấy mình muốn làm dù không được trả tiền? Làm việc đúng sở thích sẽ giúp bạn có thêm hứng thú và động lực theo đuổi nghề nghiệp.

Ví dụ, nếu bạn rất thích viết lách, thường xuyên viết blog và tham gia câu lạc bộ báo chí ở trường. Dù không được trả tiền, bạn vẫn dành thời gian viết bài và thấy hứng thú. Đây là tín hiệu cho thấy những ngành liên quan đến báo chí, truyền thông hay sáng tạo nội dung có thể phù hợp với bạn.

3.2. Năng lực

Bao gồm năng lực học tập, kỹ năng chuyên môn, kỹ năng mềm (giao tiếp, quản lý thời gian, làm việc nhóm…), cùng việc nhìn nhận điểm mạnh/điểm yếu của bản thân một cách trung thực.

Ví dụ, nếu bạn khá giỏi môn Toán và Vật lý, đồng thời có kỹ năng tư duy logic và giải quyết vấn đề tốt. Bên cạnh đó, bạn còn có tính kỷ luật cao, quản lý thời gian hiệu quả. Đây là năng lực nền tảng để bạn phù hợp với các ngành như Kỹ thuật, Công nghệ thông tin hay Phân tích dữ liệu.

3.3. Giá trị cá nhân

Bạn ưu tiên điều gì trong công việc: thu nhập cao, ổn định, sáng tạo, cơ hội thăng tiến, được giúp người khác, v.v. Giá trị này sẽ quyết định nghề nào hợp với bạn nhất.

Ví dụ, nếu bạn chọn nghề Y không chỉ vì thu nhập mà bởi vì giá trị cá nhân của bạn là muốn giúp đỡ người khác, mang lại lợi ích cho cộng đồng. Với mong muốn đó, dù công việc vất vả, bạn vẫn thấy ý nghĩa và có động lực gắn bó lâu dài.

3.4. Xu hướng thị trường

Ngành nghề bạn dự định lựa chọn có đang phát triển không? Có dễ tìm việc trong tương lai không? Các công ty tuyển dụng ra sao? Công nghệ, tự động hóa có ảnh hưởng thế nào? Đây là yếu tố quan trọng cho những ai đang muốn chọn ngành dễ xin việc.

Theo số liệu mới nhất, lực lượng lao động Việt Nam từ 15 tuổi trở lên năm 2024 đạt khoảng 53 triệu người, tỷ lệ thất nghiệp duy trì ở mức thấp khoảng 2%. Trong 6 tháng đầu năm 2025, cơ cấu việc làm phân bố như sau: dịch vụ chiếm 40,8%, công nghiệp & xây dựng 33,2%, và nông nghiệp 26,0%. Tuy nhiên, chỉ 29,1% lao động có bằng hoặc chứng chỉ chuyên môn, cho thấy kỹ năng vẫn là điểm yếu của nhiều người.

Nếu bạn chọn một ngành đang chững lại hoặc bị thay thế bởi công nghệ, cơ hội việc làm sẽ giảm, cạnh tranh tăng cao. Ngược lại, chọn đúng ngành có xu hướng tăng trưởng sẽ giúp bạn “dễ thở” hơn khi tìm việc và có nhiều cơ hội phát triển lâu dài.

3.5. Phong cách làm việc mong muốn

Bạn thích làm việc cá nhân hay nhóm? Môi trường năng động hay ổn định? Văn hóa công ty kiểu startup hay doanh nghiệp truyền thống? Làm việc online, remote hay onsite? Các yếu tố này cần được cân nhắc trong quá trình định hướng nghề.

Ví dụ, nếu bạn thích sự tự do và chủ động, không muốn bị bó buộc giờ giấc nên lựa chọn công việc freelance, có thể làm việc online và nhận dự án theo sở thích. Trong khi đó, nếu bạn lại thấy thoải mái khi làm trong môi trường ổn định, có quy trình rõ ràng, nên chọn vào làm tại một ngân hàng lớn với cơ cấu quản lý chặt chẽ.

👉 Đừng bỏ lỡ bài viết hữu ích dưới đây: Top 3 Website Định Hướng Nghề Nghiệp Uy Tín Cho Người Trẻ

4. Năm bước định hướng nghề hiệu quả

Nếu bạn chưa biết bắt đầu từ đâu, đừng lo. Dưới đây là 5 bước đơn giản nhưng hiệu quả, được nhiều chuyên gia tư vấn chọn ngành nghề khuyến nghị:

Bước 1: Tự đánh giá bản thân

Để bắt đầu định hướng nghề, bạn nên tự đánh giá bản thân trước tiên. Thực hiện các bài test tính cách định hướng nghề nghiệp như MBTI, Holland Code, ghi ra điểm mạnh, điểm yếu, kỹ năng và giá trị cá nhân, đồng thời tự hỏi mình thích gì, giỏi gì, và mong muốn cuộc sống như thế nào.

Ví dụ, bạn làm bài test Holland Code và nhận thấy mình thiên về nhóm “Sáng tạo – Nghệ thuật”. Bạn cũng tự nhận thấy điểm mạnh của bản  là khả năng viết lách, thuyết trình, nhưng điểm yếu là thiếu kiên nhẫn với những công việc lặp đi lặp lại.

Bước 2: Khám phá ngành nghề

Khi đã có cái nhìn ban đầu, hãy bước sang giai đoạn khám phá ngành nghề bằng cách tra cứu mô tả công việc, mức lương, yêu cầu tuyển dụng, đọc chia sẻ từ những người đi trước và xem xét chương trình đào tạo của các trường.

Ví dụ, từ những hiểu biết về bản thâm, bạn tìm hiểu các ngành liên quan như Truyền thông, Marketing, Báo chí.  đọc mô tả công việc, xem mức lương khởi điểm, tham khảo chương trình đào tạo của một số trường đại học và theo dõi vlog của những người đang làm trong ngành.

Bước 3: Trải nghiệm thử

Tiếp theo, hãy trải nghiệm thực tế: tham gia workshop, hội thảo hướng nghiệp, hoặc làm part-time, volunteer liên quan để “thử nghề”. Trải nghiệm sẽ cho bạn biết mình có thật sự hợp với công việc đó không.

Ví dụ, bạn tham gia một workshop về “Content Marketing cho Gen Z” và nhận part-time viết bài cho fanpage của câu lạc bộ trường. Nhờ vậy,  cảm nhận rõ hơn môi trường sáng tạo và áp lực deadline của công việc này.

Bước 4: Nhận tư vấn từ chuyên gia

Sau khi trải nghiệm, bạn nên tìm đến mentor hoặc chuyên gia hướng nghiệp để tham khảo thêm ý kiến, đặt những câu hỏi thực tế như thu nhập, cơ hội thăng tiến hay rủi ro của ngành.

Ví dụ, bạn chủ động liên hệ với một chị cựu sinh viên ngành Marketing đang làm trong công ty quảng cáo. Qua buổi trò chuyện, chị chia sẻ về cơ hội nghề nghiệp, mức thu nhập và cả những khó khăn thường gặp, giúp bạn có góc nhìn thực tế hơn.

Bước 5: Lập kế hoạch hành động

Cuối cùng, dựa trên tất cả thông tin đã có, lập một kế hoạch hành động rõ ràng: chọn ngành, trường, lên timeline học tập và phát triển kỹ năng, theo dõi tiến độ và điều chỉnh nếu cần.

Ví dụ, sau khi cân nhắc, bạn quyết định chọn ngành Truyền thông đa phương tiện. Bạn lập kế hoạch 2 năm cuối cấp: ôn khối thi phù hợp, tham gia thêm các hoạt động viết lách, rèn kỹ năng thiết kế cơ bản và đặt mục tiêu nộp hồ sơ vào 3 trường đại học có ngành này.\

>>> 🚀 Xem tiếp nội dung bổ ích tại đây: Mẹo Hướng nghề nghiệp cho học sinh THPT: Phụ huynh và học sinh cần lưu ý

5. Tài nguyên và công cụ hỗ trợ định hướng

Để việc định hướng trở nên chính xác, bạn nên tận dụng các công cụ online, sách, sự kiện và mentor. Đây là những nguồn hỗ trợ thiết thực cho những ai đang tìm kiếm kinh nghiệm chọn ngành học và hướng dẫn chọn ngành đúng năng lực.

5.1. Website định hướng nghề & bài test online

Bạn có thể tham khảo một số website định hướng nghề và bài test online sau:

• MBTI.vn — trắc nghiệm MBTI tiếng Việt để khám phá tính cách & nghề phù hợp. 
• JobsGO — có bài trắc nghiệm MBTI và nhiều công cụ tìm hiểu thị trường việc làm.
• 16Personalities — website quốc tế, miễn phí, bằng tiếng Việt có bản dịch, phần mô tả chi tiết.
• Hướng nghiệp GPO — thông tin nghề nghiệp, cập nhật thị trường & cơ hội việc làm. 
• Nova Eguide, TuyensinhHuongnghiep.vn, Edu2Review: các trang tư vấn hướng nghiệp/trường học/tuyển sinh rất hữu ích. 

5.2. Sách & tài liệu

Ngoài ra, các trang như Nova Eguide, TuyensinhHuongnghiep.vn hay Edu2Review cũng hữu ích để tìm hiểu trường học, ngành học và cơ hội tuyển sinh. Bạn có thể đọc thêm sách như What Color Is Your Parachute? hoặc các báo cáo xu hướng lao động của Bộ Lao động, Tổng cục Thống kê.

5.3. Sự kiện & workshop

Đừng quên tham gia các sự kiện như ngày hội tư vấn tuyển sinh, workshop hướng nghiệp, hoặc webinar về ngành nghề mới. Bạn có thể tìm các sự kiện và workshop phù hợp thông qua website và kênh truyền thông của các trường đại học. Các sự kiện này thường được tổ chức miễn phí và dành cho tất cả các bạn trẻ có mong muốn tham gia.

5.4. Cộng đồng & mentor

Cộng đồng mạng xã hội và LinkedIn cũng là nơi tốt để kết nối với người trong nghề. Nếu có cơ hội, tìm một mentor hoặc hỏi ý kiến thầy cô để hiểu rõ hơn về thực tế công việc.

Việc định hướng nghề không chỉ là chọn một ngành học, nó là hành trình hiểu mình, thử, điều chỉnh và hành động. Nếu bạn bắt đầu sớm, dùng các công cụ đúng, tham khảo nguồn tin uy tín, bạn sẽ giảm được sai sót và tăng khả năng thành công, hứng thú lâu dài trong nghề. Hãy bắt đầu ngay từ hôm nay với một bước nhỏ: thử làm bài test tính cách, ghi lại sở thích & giá trị cá nhân, sau đó lập kế hoạch cụ thể. Chúc bạn tìm được hướng đi phù hợp và phát triển nghề nghiệp vững chắc.

Hải Ngân

Công nghệ 9 định hướng nghề nghiệp: Nội dung quan trọng và cách áp dụng hiệu quả