Lớp 12 là năm học bản lề, nơi con đứng giữa hai ngã rẽ: trưởng thành và lựa chọn. Nhiều phụ huynh cho rằng chỉ cần con tập trung vào việc học kiến thức là được. Nhưng việc này đã phù hợp với yêu cầu thực tế với học sinh lớp 12 không? Bài viết sẽ chia sẻ những điều phụ huynh nên dạy gì cho con lớp 12 để con vững vàng bước vào đời.
Dạy con định hướng nghề nghiệp
Theo Báo cáo thị trường lao động quý II/2024 của Tổng cục Thống kê, tỷ lệ thất nghiệp trong nhóm cử nhân đại học vẫn ở mức 4,3%, cao hơn nhóm tốt nghiệp cao đẳng nghề và trung cấp (3,1%). Số liệu này cho thấy: bằng cấp không còn là “tấm vé bảo đảm” cho công việc tốt – mà điều quan trọng là định hướng nghề nghiệp đúng với năng lực, sở thích và xu hướng xã hội.
Một trong những kiến thức cần tìm hiểu về phụ huynh nên dạy gì cho con lớp 12 đó là định hướng nghề.
Định hướng nghề nghiệp là gì?
Định hướng nghề nghiệp là quá trình giúp học sinh hiểu bản thân, hiểu nghề và tìm ra con đường phù hợp nhất giữa năng lực, sở thích và nhu cầu xã hội. Đây không chỉ là việc chọn ngành học hay chọn trường, mà là xác định hướng đi dài hạn trong cuộc sống.
Vậy, khi tìm hiểu phụ huynh nên dạy gì cho con lớp 12? Định hướng nghề là những kiến thức cần thiết, quan trọng.
Vì sao cần dạy con định hướng nghề từ lớp 12?
Theo khảo sát của Bộ GD&ĐT năm 2023, có tới 40% sinh viên Việt Nam chọn sai ngành học và phải học lại hoặc chuyển hướng sau năm thứ nhất đại học. Nguyên nhân chính là thiếu hiểu biết về nghề và tự đánh giá bản thân sai lệch.
Lớp 12 chính là thời điểm quan trọng nhất để cha mẹ tìm hiểu phụ huynh nên dạy gì cho con lớp 12, trong đó có định hướng nghề và đồng hành giúp con tránh sai lầm này.
Phụ huynh cần làm gì để giúp con định hướng nghề
Phụ huynh có thể đồng hành, hướng dẫn con trong quá trình xác định, lựa chọn nghề nghiệp tương lai bằng những cách sau:
- Khơi gợi câu hỏi: “Con muốn làm gì, vì sao con muốn thế?” và lắng nghe chia sẻ của con để đưa ra lời khuyên xác đáng dựa trên kiến thức, trải nghiệm của bản thân thay vì ép con chọn ngành “hot” hay “ổn định”.
- Cho con tiếp xúc sớm với nghề thực tế: Phụ huynh có thể hướng dẫn con tham gia tham quan công ty, tìm hiểu qua người thân, hoặc tham gia trải nghiệm nghề tại các trường đại học mở. Phụ huynh có sẵn công việc có thể để con cùng trải nghiệm làm việc thực tế cùng mình.
- Sử dụng trắc nghiệm hướng nghiệp uy tín như MBTI, Holland Code, hay Strong Interest Inventory để giúp con hiểu rõ điểm mạnh, tính cách và xu hướng nghề nghiệp.
- Kể câu chuyện thật: Phụ huynh có thể cùng con tìm hiểu câu chuyện những người chọn đúng nghề và thành công, hoặc ngược lại – để con học từ trải nghiệm thực tế.
>>> Xem thêm: 5 Bước Định Hướng Nghề Nghiệp Giúp Bạn Chọn Đúng Con Đường
Ví dụ cụ thể
Một học sinh thích sáng tạo, giao tiếp nhưng học tốt các môn tự nhiên – phụ huynh có thể gợi ý các hướng marketing công nghệ, thiết kế sản phẩm, khoa học dữ liệu, thay vì mặc định “học tốt Toán thì phải học kỹ thuật”.
Đó chính là cách định hướng nghề nghiệp hiện đại cũng là câu trả lời cho câu hỏi phụ huynh nên dạy gì cho con lớp 12: không giới hạn con trong khuôn mẫu, mà mở rộng góc nhìn bằng thông tin và trải nghiệm.
Dạy con kiến thức xã hội
Kiến thức trong sách giáo khoa chỉ chiếm một phần rất nhỏ trong hành trang vào đời. Nhiều nghiên cứu quốc tế, như báo cáo của OECD năm 2023, chỉ ra rằng: học sinh có kiến thức xã hội và hiểu biết thực tế sẽ có khả năng thích ứng và đưa ra quyết định đúng đắn hơn khi trưởng thành. Vậy, một trong những băn khoăn phụ huynh nên dạy gì cho con lớp 12 thì câu trả lời trong đó nhất định cần có kiến thức xã hội.
Kiến thức xã hội là gì?
Kiến thức xã hội là hiểu biết về các vấn đề thời sự, chính trị, văn hóa, kinh tế, môi trường, công nghệ và con người. Đây là nền tảng để con có tư duy phản biện, biết đặt câu hỏi và hiểu bối cảnh thế giới quanh mình. Với học sinh lớp 12, các kiến thức xã hội sẽ giúp các bạn nhanh chóng bắt nhịp với môi trường học tập cao đẳng, đại học, học nghề và làm việc sau này.
Vì sao cần dạy con kiến thức xã hội?
Học sinh Việt Nam hiện dành trung bình 8–10 tiếng mỗi ngày cho việc học kiến thức sách vở, nhưng chỉ 10% trong số đó tiếp cận thông tin xã hội qua đọc báo hoặc thảo luận thời sự (theo khảo sát của Viện Nghiên cứu Giáo dục năm 2024).
Thiếu hiểu biết xã hội khiến con thiếu kỹ năng thích ứng, không bắt kịp xu hướng nghề nghiệp tương lai có thể là điểm hạn chế khiến con khó thích ứng với môi trường học tập cao đẳng, đại học, học nghề và làm việc sau này.
Do đó, nếu đặt vấn đề phụ huynh nên dạy gì cho con lớp 12 thì chắc chắn một trong số đó là kiến thức xã hội.
Phụ huynh có thể làm gì để dạy con kiến thức xã hội
Kiến thức xã hội rất rộng, để dạy con những kiến thức này, phụ huynh có thể tham khảo các cách sau:
- Khuyến khích con đọc báo, xem chương trình phân tích thời sự, hoặc theo dõi các kênh kiến thức như VTV7, VietnamPlus, TED-Ed để nâng cao kiến thức xã hội
- Cùng con thảo luận về các chủ đề xã hội, chẳng hạn: “AI ảnh hưởng thế nào đến nghề nghiệp?” hoặc “Tại sao kinh tế xanh lại quan trọng?”. Trong quá trình thảo luận, phụ huynh có thể nhìn nhận ra những góc nhìn mới về việc phụ huynh nên dạy gì cho con lớp 12 hoặc hiểu thêm về suy nghĩ, năng lực của con em mình.
- Dạy con tư duy phản biện: phụ huynh nên dạy gì cho con lớp 12? Đó là tư duy phản biện không tin mù quáng, biết so sánh nguồn tin, đặt câu hỏi “Tại sao lại như vậy?” để luôn đi tìm tận cùng vấn đề, nhận thức đúng đắn về các vấn đề xã hội, việc làm sau này.
Ví dụ
Một học sinh biết về xu hướng “kinh tế số” có thể nhận ra những cơ hội nghề mới: thương mại điện tử, phân tích dữ liệu, truyền thông kỹ thuật số. Kiến thức xã hội chính là cầu nối giữa việc học và việc làm, giúp con nhìn thấy ý nghĩa thực tế của kiến thức trên lớp.
>>> Xem thêm: Bí Quyết Định Hướng Nghề Nghiệp Cho Học Sinh THPT Hiệu Quả Ngay Từ Lớp 10
Dạy con kỹ năng mềm
Trong thời đại 4.0, kỹ năng mềm chiếm tới 85% thành công trong công việc, theo nghiên cứu của Harvard University, Carnegie Foundation và Stanford Research Center. Tuy nhiên, phần lớn học sinh Việt Nam lại ít được trang bị kỹ năng này. Do đó, nếu đặt vấn đề phụ huynh nên dạy gì cho con lớp 12, một trong số những kỹ năng quan trọng là kỹ năng mềm.
Kỹ năng mềm là gì?
Kỹ năng mềm bao gồm giao tiếp, làm việc nhóm, quản lý thời gian, tư duy phản biện, sáng tạo, giải quyết vấn đề – những năng lực không thể bị thay thế bởi máy móc hay công nghệ.
Những kỹ năng quan trọng cha mẹ nên giúp con rèn luyện gồm:
- Kỹ năng giao tiếp: Biết lắng nghe, thuyết trình, trao đổi rõ ràng. Có thể cho con tham gia câu lạc bộ tranh biện, nhóm tình nguyện, hoặc các hoạt động ngoại khóa.
- Kỹ năng làm việc nhóm: Học cách hợp tác, chia sẻ trách nhiệm, tôn trọng ý kiến người khác.
- Kỹ năng quản lý thời gian: Tự lập kế hoạch học – thi – nghỉ hợp lý, cân bằng giữa học tập và nghỉ ngơi.
- Kỹ năng giải quyết vấn đề: Hướng dẫn con nhìn vấn đề đa chiều, đặt câu hỏi “vì sao – như thế nào” thay vì chỉ than phiền khi gặp vấn đề khó
Vì sao kỹ năng mềm quan trọng
Theo báo cáo của LinkedIn năm 2024, 92% nhà tuyển dụng ưu tiên kỹ năng mềm hơn bằng cấp chuyên môn trong tuyển dụng sinh viên mới ra trường.
Nếu không được rèn luyện sớm, học sinh dù có học giỏi đến đâu vẫn dễ thất bại khi bước vào môi trường đại học và đi làm. Do đó, cha mẹ cần tìm hiểu phụ huynh nên dạy gì cho con lớp 12, một trong số đó là kỹ năng mềm để có hướng đồng hành cùng con phù hợp.
Cách phụ huynh có thể giúp con rèn kỹ năng mềm
Phụ huynh đồng hành cùng con trau dồi, rèn luyện kỹ năng mềm bằng các cách sau:
- Giao cho con việc thực tế: nấu ăn, quản lý chi tiêu, tự sắp xếp kế hoạch học tập. Thực tế, nhiều học sinh lớp 12 đặc biệt ở các thành phố lớn chưa biết tự nấu ăn, sắp xếp thời gian biểu cho mình. Đây là thiếu hụt kỹ năng rất quan trọng. Phụ huynh nên dạy gì cho con lớp 12, một trong số kiến thức đầu tiên cần có là kỹ năng mềm.
- Khuyến khích con tham gia hoạt động ngoại khóa, câu lạc bộ, tình nguyện – nơi con học kỹ năng làm việc nhóm, lãnh đạo, thương lượng. Đây là những kỹ năng quan trọng, giúp con có nhìn nhận đầy đủ về cuộc sống.
- Tạo cơ hội con thể hiện ý kiến cá nhân, lắng nghe con, không phủ định ý kiến khác biệt. Phụ huynh đồng hành cùng con trong quá trình này sẽ giúp con tự tin hơn.
- Đưa con vào các tình huống thật: ví dụ cùng lên kế hoạch du lịch gia đình – để con học cách lập kế hoạch, dự trù chi phí, giải quyết rủi ro. Đây cũng là một trong những kỹ năng phụ huynh nên dạy cho con lớp 12.
Ví dụ
Một học sinh biết cách thuyết trình và quản lý thời gian sẽ học đại học hiệu quả hơn gấp đôi người chỉ biết “học thuộc”. Đó chính là sự khác biệt giữa “học sinh điểm cao” và “người trẻ thành công”.
>>> Xem thêm: Bí quyết tham vấn chọn nghề và định hướng học tập hiệu quả năm 2025
Dạy con kỹ năng sống
Khi bước sang tuổi 18, nhiều học sinh lần đầu sống xa gia đình – và không ít em “choáng” vì không biết nấu ăn, giặt đồ hay xử lý tình huống cơ bản. Đó là lý do kỹ năng sống là một trong những kỹ năng quan trọng cần đặt ra khi đặt câu hỏi phụ huynh nên dạy gì cho con lớp 12, để con có thể tự lập.
Kỹ năng sống là gì?
Kỹ năng sống là những khả năng giúp con thích nghi, ứng phó và phát triển trong cuộc sống hằng ngày, bao gồm kỹ năng quản lý cảm xúc, tự chăm sóc, ra quyết định, ứng xử, và vượt qua khó khăn.
Vì sao kỹ năng sống cần thiết ở lớp 12
Lên đại học, nhiều học sinh lần đầu xa nhà đã gặp khủng hoảng tâm lý, stress, trầm cảm hoặc rối loạn cảm xúc (theo thống kê của WHO, tỉ lệ này chiếm gần 25% sinh viên năm nhất).
Phụ huynh thường nghĩ “con chỉ cần học giỏi là đủ”, nhưng thực tế, biết sống cân bằng và quản lý cảm xúc mới là năng lực quan trọng để con trưởng thành.
Một số kỹ năng sống quan trọng gồm:
- Kỹ năng tự chăm sóc bản thân: Biết nấu món đơn giản, giữ gìn vệ sinh cá nhân, sắp xếp phòng ở.
- Kỹ năng sử dụng công nghệ an toàn: Biết bảo vệ thông tin cá nhân, không tin vào tin giả, ứng xử văn minh trên mạng xã hội.
- Kỹ năng ứng phó khẩn cấp: Biết gọi cứu thương, sơ cứu cơ bản, xử lý tình huống khi gặp nguy hiểm.
- Kỹ năng lập kế hoạch và chịu trách nhiệm: Biết tự đặt mục tiêu, theo dõi tiến độ, không đổ lỗi khi thất bại.
Cách dạy kỹ năng sống
Theo Báo cáo của Bộ GD&ĐT năm 2023, có tới 67% sinh viên năm nhất gặp khó khăn trong việc tự lập, trong đó 40% cảm thấy stress vì “không có cha mẹ quản lý”. Dạy kỹ năng sống sớm sẽ giúp con tự tin và bản lĩnh hơn nhiều. Đây cũng là một trong những câu trả lời cho băn khoăn phụ huynh nên dạy gì cho con lớp 12.
- Dạy con kiểm soát cảm xúc: khi áp lực thi cử, hãy chia sẻ thay vì chỉ khuyên “cố lên”.
- Rèn tính tự lập: để con tự chuẩn bị đồ dùng học tập, tự dậy đúng giờ, tự lên kế hoạch ôn thi.
- Dạy con đối diện thất bại: khi điểm kém hay trượt nguyện vọng, không đổ lỗi mà học cách đánh giá lại.
- Chia sẻ câu chuyện thật: những người vượt khó, kiên trì – giúp con hiểu thành công không đến từ may mắn.
Đồng hành cùng con trong quá trình học tập
Thay vì “chọn giúp”, cha mẹ nên “đồng hành cùng con chọn”. Giai đoạn này, con đang chịu áp lực lớn: thi tốt nghiệp, thi đại học, lo lắng tương lai. Cha mẹ nên là người bạn đồng hành, không phải người áp đặt.
Vì sao phụ huynh nên đồng hành thay vì áp đặt
Theo nghiên cứu của Đại học Quốc gia Hà Nội (2023), học sinh có cha mẹ đồng hành đúng cách đạt kết quả học tập cao hơn 20% và có sức khỏe tinh thần tốt hơn so với học sinh bị áp lực. Sự đồng hành tích cực giúp con giữ động lực, giảm căng thẳng, và tự tin hơn trong kỳ thi quan trọng.
Các bước phụ huynh nên làm:
- Tìm hiểu xu hướng ngành nghề: Theo Bộ Lao động – Thương binh và Xã hội, đến năm 2030, Việt Nam thiếu hụt hơn 1,3 triệu lao động có kỹ năng trong các ngành công nghệ, kỹ thuật, năng lượng xanh, du lịch – dịch vụ.
- Phân tích cùng con: ngành đó cần kỹ năng gì, phù hợp với điểm mạnh của con không, học phí và cơ hội việc làm sau này ra sao. Phụ huynh nên dạy gì cho con lớp 12? Thực ra phụ huynh không thể dạy con tất cả mọi thứ mà cần rèn cho con kỹ năng tự phân tích để hiểu vấn đề.
- Tham khảo thông tin tuyển sinh từ nguồn chính thống: cổng thông tin của Bộ GD&ĐT, website các trường đại học, cao đẳng, hoặc các hội thảo hướng nghiệp.
- Tôn trọng quyết định của con: Hãy để con có quyền chọn, và chịu trách nhiệm với lựa chọn đó. Dạy con tôn trọng chính mình cũng là một trong những điều phụ huynh nên dạy gì cho con lớp 12.
Cách đồng hành hiệu quả
Phụ huynh có thể đồng hành cùng con theo các cách thực tế và dễ thực hiện như sau:
- Đặt mục tiêu cùng con: Phụ huynh có thể đặt câu hỏi: “Con muốn đạt gì, bố mẹ có thể giúp thế nào?” Việc cùng con đặt mục tiêu giúp bố mẹ hiểu con hơn, có thể hỗ trợ con trong quá trình, động viên con đạt được mục tiêu.
- Lắng nghe và thấu hiểu: Phụ huynh cần lắng nghe con chia sẻ về việc học, mối quan tâm, tâm lý tình cảm thay vì chỉ đặt câu hỏi “Hôm nay con học mấy điểm?”. Việc này giúp bố mẹ và con cái hiểu nhau. Phụ huynh cũng có những căn cứ để xác định phụ huynh nên dạy gì cho con lớp 12 thông qua việc thường xuyên trò chuyện cùng con
- Không so sánh con với người khác, vì mỗi đứa trẻ có một tốc độ phát triển riêng. Phụ huynh không nên so sánh con với bạn bè, tránh tạo áp lực cho con.
- Tạo môi trường học tập thoải mái, ưu tiên sức khỏe tinh thần của con hơn điểm số.
Kết luận
Tuổi 18 là tuổi của lựa chọn, của thử và sai. Cha mẹ càng lo lắng, con càng áp lực. Do đó, thay vì đặt mục tiêu “vào đại học top”, hãy cùng con đặt mục tiêu “trở thành người học suốt đời”.
Và dù con chọn con đường nào – học tiếp, học nghề hay khởi nghiệp – điều quý giá nhất con cần chính là niềm tin, sự đồng hành và tình yêu vô điều kiện từ cha mẹ. Vậy nên, phụ huynh nên dạy gì cho con học lớp 12, kiến thức là điều quan trọng nhưng định hướng nghề, kỹ năng mềm, thái độ tích cực với cuộc sống là những điều cha mẹ cần trau dồi cho con.
Viết Chung
Ảnh: Internet
13 lượt xem
28-11-2025
