Theo khảo sát của Cục Trẻ em – Bộ Lao động, Thương binh và Xã hội năm 2024, có tới 37% học sinh trung học thừa nhận dành hơn 4 giờ mỗi ngày cho việc chơi game, và khoảng 12% rơi vào tình trạng nghiện ở mức độ nặng, có biểu hiện bỏ học, thức khuya, giảm tập trung và rối loạn cảm xúc. Sau đại dịch COVID-19, tỷ lệ học sinh sử dụng thiết bị điện tử để giải trí tăng mạnh gần 40% so với trước đó – kéo theo nhiều hệ lụy đáng báo động.
Trong kỷ nguyên công nghệ số, trò chơi điện tử không còn xa lạ với học sinh Việt Nam. Từ những tựa game chiến thuật, sinh tồn cho đến các nền tảng mạng xã hội ảo như Roblox hay TikTok mini game, học sinh ngày nay dễ dàng tiếp cận và hòa mình vào thế giới ảo chỉ với một chiếc điện thoại thông minh. Tuy nhiên, điều đáng lo ngại là ranh giới giữa “chơi để giải trí” và “nghiện game” đang ngày càng bị xóa nhòa.
Học sinh nghiện game không chỉ ảnh hưởng đến kết quả học tập, mà còn tác động tiêu cực đến sức khỏe tinh thần và mối quan hệ gia đình. Vậy, thực trạng học sinh nghiện game hiện nay có thật sự đáng lo ngại? Và đâu là cách để phụ huynh, nhà trường cùng xã hội giúp học sinh cân bằng giữa thế giới ảo và đời thực?
1. Thực trạng học sinh nghiện game hiện nay
Những năm gần đây, hiện tượng học sinh nghiện game đang trở thành nỗi lo của không chỉ các bậc phụ huynh mà còn cả ngành giáo dục. Ở bất kỳ quán Internet, quán cà phê hay thậm chí trong lớp học, hình ảnh những học sinh “dán mắt” vào màn hình điện thoại, laptop để chơi game online không còn xa lạ. Việc chơi game vốn chỉ nên là một hình thức giải trí, nhưng với nhiều học sinh hiện nay, nó đã trở thành “một phần không thể thiếu” trong cuộc sống hằng ngày.
Theo Báo cáo khảo sát của Viện Nghiên cứu Thanh thiếu niên Việt Nam (2024), gần 65% học sinh THCS và THPT thường xuyên chơi game ít nhất 5 lần mỗi tuần, trong đó khoảng 25% có dấu hiệu nghiện game rõ rệt, thể hiện qua hành vi cáu gắt, bỏ ăn, trốn học hoặc nói dối cha mẹ để chơi. Đáng chú ý, nhóm học sinh nam có tỷ lệ nghiện game cao gấp 3 lần so với học sinh nữ.
Sự phát triển bùng nổ của các trò chơi trực tuyến đa nền tảng, đặc biệt là game di động, khiến việc tiếp cận trở nên dễ dàng hơn bao giờ hết. Các trò chơi như Liên Quân Mobile, Free Fire, PUBG Mobile, Genshin Impact… luôn nằm trong top tải xuống của học sinh ở độ tuổi từ 12–18. Một số học sinh thừa nhận chơi game từ 6–8 tiếng mỗi ngày, thậm chí có em thức đến 2–3 giờ sáng để “leo rank” hay tham gia giải đấu online.
Không chỉ dừng lại ở việc chơi cá nhân, nhiều học sinh còn tham gia nhóm cộng đồng game trên mạng xã hội, lập nhóm chat riêng, tổ chức đội để thi đấu. Việc này khiến các em dần hình thành “cuộc sống thứ hai” trên mạng, nơi danh tiếng, cấp độ hay vật phẩm trong game trở thành thước đo giá trị bản thân. Khi bị ngăn cản, không ít em phản ứng tiêu cực, cáu gắt hoặc thậm chí bỏ nhà đi.
Khi tìm kiếm cụm từ “học sinh nghiện game” trên Google, có hàng triệu kết quả xuất hiện chỉ trong chưa đến một giây, trong đó phần lớn là tin tức cảnh báo, phóng sự, câu chuyện đau lòng liên quan đến hệ lụy từ học sinh nghiện game. Một số vụ việc đáng chú ý từng được truyền thông phản ánh, như trường hợp nam sinh lớp 8 ở Hà Nội trộm tiền cha mẹ để nạp game, hay vụ học sinh ở TP.HCM bỏ học nhiều ngày liền để “cày” nhân vật ảo.
Các chuyên gia tâm lý cho rằng, sau đại dịch COVID-19, việc học sinh phụ thuộc vào Internet để học tập và giải trí đã vô tình tạo ra thói quen tiêu cực – dành quá nhiều thời gian cho thế giới ảo. Không ít học sinh dần mất hứng thú với hoạt động ngoài đời thực, sống thu mình và chỉ cảm thấy “vui” khi ở trong game.
Thực tế cho thấy, học sinh nghiện game không còn là vấn đề cá biệt, mà đang trở thành một hiện tượng xã hội phổ biến trong giới học đường. Điều đáng nói là nhiều học sinh không nhận ra mình đã “nghiện” – vì game không chỉ mang lại niềm vui tức thời mà còn cung cấp cảm giác chinh phục, khẳng định bản thân mà các em khó tìm thấy trong đời thực.
>>> Xem thêm: Danh sách các trường Đại học công lập tại TP. Hồ Chí Minh năm 2025
2. Nguyên nhân dẫn đến tình trạng học sinh nghiện game
Hiện tượng học sinh nghiện game không chỉ đến từ sự hấp dẫn của trò chơi, mà còn bắt nguồn từ nhiều yếu tố tâm lý, xã hội và công nghệ đan xen. Dưới đây là những nguyên nhân phổ biến nhất lý giải vì sao ngày càng nhiều học sinh “sa lầy” trong thế giới ảo.
Tâm lý lứa tuổi – Tò mò, khẳng định bản thân và tìm kiếm niềm vui tức thì
Lứa tuổi học sinh, đặc biệt là cấp THCS và THPT, là giai đoạn hình thành nhân cách và tìm kiếm bản sắc cá nhân. Nhiều em cảm thấy game là nơi an toàn để thể hiện bản thân, cạnh tranh công bằng, thậm chí “tỏa sáng” khi ngoài đời thật còn rụt rè. Cảm giác chiến thắng, được bạn bè ngưỡng mộ trong game tạo ra dopamine – chất kích thích cảm xúc vui sướng, khiến người chơi muốn lặp lại trải nghiệm đó.
Theo khảo sát của Viện Tâm lý học Việt Nam (2023), có đến 46% học sinh được hỏi cho biết “chơi game giúp quên đi căng thẳng và cảm thấy tự tin hơn”, cho thấy yếu tố tâm lý chiếm vai trò rất lớn trong việc hình thành thói quen chơi game quá mức.
Áp lực học tập và thiếu kỹ năng giải tỏa cảm xúc
Học sinh Việt Nam hiện đang chịu áp lực học tập cao: lịch học dày đặc, kỳ vọng từ cha mẹ, thi cử liên tục. Khi mệt mỏi hoặc thất bại, các em tìm đến game như một cách “trốn chạy thực tại”. Game mang đến cảm giác kiểm soát và phần thưởng nhanh – điều mà quá trình học tập khó mang lại ngay lập tức.
Việc thiếu các kỹ năng quản lý cảm xúc, kỹ năng giải trí lành mạnh khiến game trở thành “lối thoát” quen thuộc. Dần dần, việc chơi để giải tỏa biến thành nghiện tâm lý, khi học sinh cảm thấy “không thể sống thiếu game”.
Thiếu sự quan tâm, định hướng từ gia đình
Không ít phụ huynh hiện nay quá bận rộn công việc, giao phó con cho điện thoại, máy tính bảng như một “người giữ trẻ”. Trẻ dần hình thành thói quen lệ thuộc vào thiết bị điện tử mà không được định hướng hoặc giới hạn thời gian.
Một nghiên cứu của Trường Đại học Sư phạm Hà Nội năm 2024 chỉ ra rằng 70% học sinh nghiện game đến từ gia đình ít có thời gian tương tác, trò chuyện cùng con cái. Sự thiếu kết nối cảm xúc khiến học sinh tìm kiếm niềm vui ở môi trường ảo, nơi các em được “lắng nghe” và “đồng hành” bởi bạn bè cùng sở thích.
Ảnh hưởng từ bạn bè và cộng đồng mạng
Ở tuổi học trò, bạn bè có sức ảnh hưởng rất lớn. Khi nhóm bạn cùng chơi một trò nào đó, học sinh dễ bị cuốn theo để “không bị lạc lõng”. Ngoài ra, việc các streamer, Youtuber nổi tiếng thường xuyên phát trực tiếp chơi game, nhận thu nhập “khủng”, khiến nhiều học sinh ảo tưởng rằng chơi game có thể trở thành con đường nghề nghiệp dễ dàng.
Sự tôn sùng thần tượng, kết hợp với hiệu ứng đám đông, khiến học sinh xem game là một phần của “văn hóa tuổi teen”, từ đó khó dứt ra được.
Cơ chế gây nghiện tinh vi của game hiện đại
Các nhà phát triển game áp dụng nhiều yếu tố tâm lý học hành vi: hệ thống phần thưởng, nhiệm vụ liên tục, xếp hạng người chơi, chuỗi đăng nhập hằng ngày, gacha (mở vật phẩm ngẫu nhiên)… Tất cả được thiết kế để duy trì cảm giác thỏa mãn và mong đợi, khiến người chơi khó dừng lại.
Đặc biệt, các trò chơi trực tuyến hiện nay còn cho phép giao tiếp, kết bạn, trò chuyện – khiến game không chỉ là giải trí, mà trở thành một “xã hội thu nhỏ” mà học sinh muốn ở lại lâu hơn ngoài đời thật.
Từ những nguyên nhân trên, có thể thấy rằng học sinh nghiện game không chỉ là một thói quen xấu, mà là một vấn đề tâm lý – xã hội phức tạp, đòi hỏi sự can thiệp đồng bộ của gia đình, nhà trường và chính học sinh.
Tin mới: Thực trạng Nữ sinh nói bậy phản cảm: suy đồi của thế hệ giáo dục
3. Tác động tiêu cực của việc nghiện game
Nếu như game mang lại sự thư giãn và giải trí vừa phải, thì khi vượt quá giới hạn, nó trở thành “con dao hai lưỡi” tác động nặng nề đến học sinh trên nhiều phương diện: học tập, sức khỏe, tâm lý, gia đình và xã hội.
Ảnh hưởng đến kết quả học tập
Đây là hậu quả rõ ràng và phổ biến nhất. Học sinh nghiện game thường giảm tập trung, chểnh mảng bài vở, bỏ bê việc học để dành thời gian cho thế giới ảo.
Theo khảo sát của Sở Giáo dục và Đào tạo TP. Hồ Chí Minh năm 2024, trong số những học sinh có biểu hiện nghiện game, hơn 58% tụt hạng học lực sau một học kỳ, và gần 20% từng bị kỷ luật vì trốn học hoặc sử dụng điện thoại trong giờ.
Việc chơi game khuya khiến học sinh thiếu ngủ, mệt mỏi vào buổi sáng, giảm khả năng tiếp thu. Nhiều em không còn hứng thú với môn học, không đặt mục tiêu học tập cụ thể, dẫn đến học lực giảm sút kéo dài và thậm chí mất định hướng tương lai.
Tác động tiêu cực đến sức khỏe thể chất
Chơi game trong thời gian dài gây ra nhiều hệ lụy cho sức khỏe. Tình trạng mỏi mắt, đau đầu, rối loạn giấc ngủ, béo phì và đau lưng trở nên phổ biến ở học sinh nghiện game.
Theo Bộ Y tế (2023), cứ 10 học sinh chơi game trên 4 giờ/ngày thì có 7 em bị rối loạn thị lực, và 4 em có dấu hiệu mệt mỏi, suy nhược cơ thể do thiếu vận động.
Nhiều học sinh còn có thói quen ăn qua loa, bỏ bữa hoặc nạp đồ ăn nhanh trong lúc chơi để tiết kiệm thời gian, khiến cơ thể thiếu dinh dưỡng. Việc ngồi lâu trong tư thế cố định trước màn hình cũng dẫn đến gù lưng, cong cột sống – vấn đề ngày càng phổ biến ở học sinh hiện nay.
Rối loạn tâm lý và hành vi
Một trong những tác động nguy hiểm nhất của nghiện game là thay đổi cảm xúc và hành vi. Khi chơi quá mức, não bộ quen với việc được kích thích liên tục, khiến người chơi dễ cáu gắt, mất kiên nhẫn và giảm khả năng kiểm soát bản thân.
Các nghiên cứu chỉ ra rằng những học sinh nghiện game thường có mức độ lo âu, trầm cảm và cô đơn cao hơn 1,8 lần so với nhóm bình thường. Game bạo lực còn có thể khiến các em bị “chai lì cảm xúc”, dễ bắt chước hành vi tấn công, đánh nhau, chửi bới, hoặc thể hiện thái độ tiêu cực khi bị ngăn cản.
Không ít trường hợp, khi cha mẹ thu điện thoại hoặc cấm chơi game, học sinh phản ứng cực đoan, có em bỏ nhà đi, có em đập phá, thậm chí tự làm tổn thương bản thân. Đây là dấu hiệu đáng báo động của rối loạn hành vi do nghiện công nghệ – một vấn đề tâm lý cần được can thiệp sớm.
Mất kết nối gia đình và xã hội
Nghiện game khiến nhiều học sinh thu mình, giảm giao tiếp với cha mẹ và bạn bè ngoài đời thực. Các cuộc trò chuyện trong gia đình dần bị thay thế bằng im lặng hoặc cãi vã.
Một khảo sát của Tạp chí Tâm lý học học đường (2024) cho thấy, hơn 60% phụ huynh có con nghiện game cảm thấy “bất lực và không hiểu con mình đang nghĩ gì”.
Khi thế giới trong game trở thành nơi duy nhất học sinh cảm thấy “thuộc về”, các em dần xa rời các mối quan hệ thật. Điều này khiến khả năng giao tiếp, kỹ năng sống, sự tự tin trong môi trường học tập và xã hội bị suy giảm nghiêm trọng.
Hệ lụy xã hội – khi ranh giới ảo và thật bị xóa nhòa
Không ít vụ việc đáng tiếc đã xảy ra do ảnh hưởng từ nghiện game: học sinh trộm tiền nạp game, bắt chước hành vi bạo lực trong trò chơi, hoặc bị lừa đảo khi giao dịch tài khoản ảo.
Theo thống kê của Cục An ninh mạng (Bộ Công an), trong năm 2024 có hơn 1.200 vụ việc học sinh bị lừa đảo, mất tiền qua các nền tảng game online, con số tăng gần 30% so với năm trước.
Game online vốn có tính cạnh tranh cao, cộng thêm yếu tố ẩn danh, khiến học sinh dễ sa vào hành vi lệch chuẩn, từ chửi bới, gian lận cho đến vi phạm pháp luật mà không ý thức được hậu quả thật ngoài đời.
- Đọc ngay bài viết: Ngành hot mùa tuyển sinh 2025: Thí sinh 27 điểm vẫn trượt đại học!
4. Mặt tích cực của việc chơi game
Dù gây ra nhiều lo ngại, song cần nhìn nhận một cách công bằng rằng game không hoàn toàn xấu. Nếu được định hướng đúng cách, chơi game có thể trở thành một hoạt động giúp học sinh rèn luyện tư duy, phát triển kỹ năng và mở ra cơ hội nghề nghiệp trong tương lai.
Thực tế, nhiều trò chơi hiện nay không chỉ dừng lại ở việc giải trí, mà còn có tính giáo dục và rèn luyện trí tuệ cao. Những game chiến thuật như Clash of Clans hay Age of Empires giúp người chơi phát triển tư duy logic, khả năng phân tích tình huống, ra quyết định nhanh và quản lý nguồn lực hiệu quả. Các trò chơi nhập vai, giải đố hay mô phỏng lại rèn tư duy phản biện, khả năng sáng tạo và trí tưởng tượng không giới hạn – những năng lực rất cần thiết trong thế kỷ 21.
Nếu biết chơi game một cách khoa học – giới hạn thời gian hợp lý, chọn lọc nội dung tích cực và kết hợp với học tập – học sinh hoàn toàn có thể biến đam mê thành lợi thế. Nhiều bạn trẻ yêu thích game đã tìm thấy hướng đi cho mình trong lĩnh vực lập trình, thiết kế đồ họa, phát triển trò chơi (game developer) hoặc làm streamer, nhà sáng tạo nội dung game. Đây đều là những ngành nghề hợp pháp, sáng tạo và có thu nhập cao trong nền kinh tế số hiện nay.
Bên cạnh đó, việc hiểu rõ cơ chế vận hành của game – từ thiết kế nhân vật, âm thanh, cốt truyện đến lập trình – giúp học sinh nhận thức sâu hơn về khoa học máy tính và công nghệ thông tin. Không ít học sinh từng nghiện game, sau khi được định hướng đúng, đã chuyển hướng học lập trình và trở thành những nhà phát triển game trẻ đầy tiềm năng.
Do đó, vấn đề không nằm ở bản thân trò chơi, mà là cách học sinh tiếp cận và sử dụng game. Nếu biết tận dụng đúng mức, game có thể trở thành công cụ giúp học sinh rèn luyện kỹ năng, khám phá sở thích cá nhân và thậm chí khởi đầu cho một hành trình nghề nghiệp sáng tạo trong tương lai.
5. Giải pháp và cách phòng ngừa học sinh nghiện game
Trước thực trạng học sinh ngày càng sa vào thế giới ảo, việc tìm ra giải pháp để giúp các em chơi game có chừng mực, hiểu game đúng cách và khai thác mặt tích cực của trò chơi là điều vô cùng cần thiết. Giải pháp không nên dừng lại ở việc “cấm đoán” hay “tịch thu điện thoại”, mà cần một hướng tiếp cận mềm dẻo, giáo dục và khơi gợi năng lực tiềm ẩn của học sinh.
Trước hết, bản thân học sinh cần học cách chơi game khoa học. Điều này bao gồm việc xác định rõ mục tiêu học tập – giải trí, sắp xếp thời gian hợp lý, không để game chiếm hơn 1–2 giờ mỗi ngày, và luôn đặt việc học lên hàng đầu. Học sinh nên chọn những trò chơi mang tính sáng tạo, mô phỏng, chiến thuật hoặc học tập như Minecraft Education Edition, Scratch Game, SimCity, thay vì các trò thiên về bạo lực hay đối kháng. Bên cạnh đó, các em cũng nên tự theo dõi thói quen sử dụng thiết bị, đặt giới hạn giờ chơi và duy trì các hoạt động thể thao, giao tiếp xã hội để cân bằng đời sống tinh thần.
Về phía phụ huynh, thay vì cấm đoán cực đoan, cần đồng hành và định hướng cùng con. Cha mẹ có thể cùng chơi, cùng trò chuyện để hiểu game mà con đang yêu thích, từ đó hướng con đến cách tiếp cận có trách nhiệm. Việc lắng nghe, thấu hiểu và chia sẻ giúp giảm mâu thuẫn, đồng thời là cơ hội để phụ huynh dạy con kỹ năng quản lý thời gian, kiểm soát cảm xúc và lựa chọn nội dung lành mạnh. Đặc biệt, nếu con có đam mê mạnh mẽ với game, thay vì lo lắng, phụ huynh nên tìm cách biến đam mê đó thành động lực học tập.
Hiện nay, nhiều ngành nghề liên quan đến game đang phát triển mạnh mẽ tại Việt Nam và thế giới, mở ra cơ hội lớn cho thế hệ trẻ. Một học sinh yêu thích game có thể được định hướng theo nhiều hướng nghề nghiệp tiềm năng như:
- Lập trình và phát triển trò chơi (Game Developer): sử dụng ngôn ngữ lập trình như C++, Unity, Unreal Engine để tạo nên game hoàn chỉnh.
- Thiết kế đồ họa và nhân vật (Game Designer, 3D Artist): phụ trách hình ảnh, tạo nhân vật, bối cảnh, hiệu ứng hình ảnh trong game.
- Thiết kế âm thanh (Sound Designer): xây dựng âm nhạc và hiệu ứng giúp trò chơi sống động hơn.
- Chuyên viên kiểm thử game (Game Tester): kiểm tra lỗi, đánh giá trải nghiệm người chơi.
- Streamer, bình luận viên eSports, nhà sáng tạo nội dung game: hướng đi phù hợp cho những học sinh năng động, có kỹ năng giao tiếp và sáng tạo.
Để giúp con theo đuổi đúng hướng, phụ huynh và nhà trường có thể cùng phối hợp trong việc tư vấn nghề nghiệp sớm, giới thiệu các khóa học lập trình, thiết kế đồ họa hoặc câu lạc bộ STEM, Robotics. Những hoạt động trải nghiệm này giúp học sinh hiểu rằng game không chỉ để “chơi”, mà còn là một sản phẩm công nghệ – sáng tạo – có thể trở thành nghề nghiệp lâu dài nếu được đầu tư nghiêm túc.
Ngoài ra, nhà trường cũng nên tăng cường giáo dục kỹ năng số, kỹ năng sống, tổ chức các buổi tọa đàm “Sử dụng Internet và game an toàn”, giúp học sinh nhận thức rõ mặt lợi và hại của trò chơi điện tử. Song song đó, các cơ quan quản lý và doanh nghiệp game cần siết chặt việc phân loại độ tuổi, thời gian truy cập và phát triển các tựa game giáo dục, hướng người chơi đến trải nghiệm lành mạnh.
Tóm lại, cách phòng ngừa học sinh nghiện game hiệu quả nhất không nằm ở sự kiểm soát, mà ở việc giáo dục nhận thức và định hướng năng lực. Khi học sinh hiểu rõ giá trị thật của game – vừa là công cụ giải trí, vừa có thể là cánh cửa dẫn tới nghề nghiệp sáng tạo – các em sẽ học được cách chơi có trách nhiệm, biết dừng đúng lúc, và biến đam mê thành hành trình phát triển bản thân bền vững.
FPT EDU
>>> Xem thêm bài viết: Tình trạng học sinh bị bắt cóc, lừa đảo hiện nay: Cảnh giác và cách đề phòng
30 lượt xem
14-10-2025
