Sách giáo khoa thống nhất toàn quốc 2026: Cần điều chỉnh lại các môn tích hợp ở trung học cơ sở

Chính phủ vừa giao Bộ Giáo dục và Đào tạo rà soát, hoàn thiện Chương trình Giáo dục phổ thông, trong đó nhấn mạnh nhiệm vụ xây dựng một bộ sách giáo khoa thống nhất trên toàn quốc từ năm học 2026–2027. Đồng thời, đến năm 2030, toàn bộ học sinh phổ thông sẽ được cung cấp miễn phí sách giáo khoa, bảo đảm công bằng trong tiếp cận tri thức.

Tuy nhiên, sau nhiều năm triển khai chương trình giáo dục phổ thông 2018, đặc biệt ở bậc trung học cơ sở, các môn học tích hợp vẫn gây ra không ít lúng túng cho giáo viên và học sinh. Khi bàn về việc biên soạn sách giáo khoa thống nhất, nhiều giáo viên mong muốn Bộ Giáo dục và Đào tạo cần xem xét lại mô hình tích hợp, để chương trình thật sự khả thi và khoa học.

Sách giáo khoa tích hợp hiện nay vẫn mang tính “gộp môn”

Theo phản ánh của nhiều giáo viên trung học cơ sở, các sách giáo khoa tích hợp hiện nay vẫn thiên về gộp nội dung chứ chưa thể hiện đúng tinh thần tích hợp. Điều này khiến việc dạy và học trở nên phức tạp, thiếu tính kết nối.

Ví dụ:

• Môn Nghệ thuật gồm hai phân môn Âm nhạc và Mĩ thuật, nhưng sách giáo khoa lại tách thành hai quyển riêng biệt, không có nội dung liên kết. Hai giáo viên vẫn phải dạy riêng, song lại chung điểm số, chung nhận xét trên học bạ.
• Môn Lịch sử và Địa lý chia làm hai phần tách biệt, gần như không có yếu tố tích hợp, gây khó cho học sinh trong việc hệ thống kiến thức.
• Môn Khoa học tự nhiên kết hợp ba phân môn Vật lý, Hóa học, Sinh học, song thực tế các phần này lại được trình bày riêng rẽ.

Một giáo viên chia sẻ: “Sách giáo khoa môn Khoa học tự nhiên được coi là tích hợp, nhưng thực tế học sinh phải chuyển trang liên tục giữa các phần Vật lý, Hóa học và Sinh học. Một tiết học Vật lý có thể ở trang 50, tiết Hóa học ở trang 15, còn Sinh học lại ở trang 80 – rất khó để học sinh theo dõi và ôn tập”.

Dạy và học các môn tích hợp: Nhiều bất cập kéo dài

Không chỉ dừng ở vấn đề sách giáo khoa, quá trình triển khai dạy học tích hợp cũng gặp nhiều rối rắm. Nhiều giáo viên được bồi dưỡng thêm nhưng vẫn khó có thể nắm vững kiến thức của cả 2–3 phân môn. Sau 5 năm triển khai, thực tế cho thấy một giáo viên dạy toàn bộ nội dung tích hợp là không khả thi.

Các trường hiện nay chủ yếu phải phân công 2–3 giáo viên dạy cùng một môn, mỗi người phụ trách một phần nội dung. Cách làm này gây nhiều hệ lụy:

• Ban giám hiệu khó sắp xếp thời khóa biểu hợp lý; việc tuyển dụng giáo viên cũng gặp khó vì chênh lệch số lượng giữa các phân môn.
• Giáo viên gặp rắc rối khi ra đề, chấm điểm, tổng hợp kết quả học tập; khó xác định trách nhiệm khi học sinh học kém ở một phân môn cụ thể.
• Học sinh phải học cùng lúc với nhiều giáo viên, khó nắm vững kiến thức liền mạch, không biết mình mạnh ở phân môn nào để định hướng nghề nghiệp trong tương lai.
  

Điều này cho thấy, dù có sách giáo khoa thống nhất nhưng nếu không điều chỉnh cách tổ chức dạy học, các môn tích hợp vẫn khó đạt hiệu quả.

Cần điều chỉnh cách biên soạn sách giáo khoa thống nhất cho phù hợp thực tế

Nhiều giáo viên đề xuất rằng, trong bộ sách giáo khoa thống nhất sắp tới, Bộ Giáo dục và Đào tạo nên tách riêng các phân môn trong cùng môn tích hợp, nhưng vẫn giữ tên gọi tổng thể để đảm bảo tính thống nhất của chương trình. Cụ thể:

Cách làm này vẫn giữ được tinh thần tích hợp (thông qua liên hệ, chủ đề chung), nhưng giúp học sinh dễ học, giáo viên dễ dạy, đồng thời thuận tiện cho công tác kiểm tra, đánh giá và bồi dưỡng chuyên môn.

Với hướng này, sách giáo khoa thống nhất không chỉ giúp giảm chi phí, mà còn đảm bảo chất lượng và sự đồng bộ trong cả nước. Sinh viên sư phạm cũng có thể lựa chọn học chuyên sâu một hoặc nhiều phân môn, tăng tính linh hoạt trong đào tạo và tuyển dụng.

Kỳ vọng vào bộ sách giáo khoa thống nhất từ năm học 2026–2027

Việc triển khai một bộ sách giáo khoa thống nhất toàn quốc là bước đi lớn trong công cuộc cải cách giáo dục. Tuy nhiên, để chính sách này đi vào thực tiễn hiệu quả, Bộ Giáo dục và Đào tạo cần nghiên cứu kỹ lưỡng đặc thù của các môn tích hợp, lắng nghe ý kiến từ giáo viên – những người trực tiếp giảng dạy.

Một bộ sách giáo khoa thống nhất, khoa học và dễ sử dụng sẽ giúp giáo viên giảm áp lực, học sinh dễ tiếp cận kiến thức hơn, đồng thời tạo nền tảng cho lộ trình miễn phí sách giáo khoa toàn quốc vào năm 2030.

Viết Chung