“Con không muốn học đại học ạ”, câu nói ngắn gọn ấy lại khiến không ít phụ huynh bàng hoàng, lo lắng. Làm gì khi con không muốn học đại học? Không học đại học có đồng nghĩa với tương lai không thành công? Bài viết dưới đây sẽ cung cấp một góc nhìn khác, đưa ra những lời khuyên để phụ huynh cùng con định hướng nghề phù hợp dù có học đại học hay không.
Vì sao nhiều học sinh không muốn học đại học
Theo thống kê từ Bộ Giáo dục & Đào tạo, năm 2025 có khoảng 147.690 thí sinh trúng tuyển nhưng từ chối nhập học đại học, chiếm khoảng 19,1%. Trong kỳ thi tốt nghiệp THPT 2025, có khoảng 310.489 thí sinh (gần 27%) không đăng ký xét tuyển đại học.
Giáo dục nghề nghiệp cũng có xu hướng tăng: mỗi năm có hơn 2,2 triệu lượt người theo học nghề. Trong các ngành kỹ thuật – dịch vụ, tỷ lệ sinh viên ra trường có việc làm đạt trên 85%, nhiều ngành lên tới 90%.
Có một số lý do khiến một bộ phận học sinh không muốn học đại học: áp lực học tập và thi cử, sự mơ hồ về tương lai khi không trả lời được câu hỏi: học đại học để làm gì hay học gì ra trường không thất nghiệp; năng lực và sở thích khác biệt; điều kiện về thời gian, chi phí, hoàn cảnh cá nhân.
Bên cạnh đó, nhiều học sinh cũng nhận ra thực tế: không phải cứ tốt nghiệp đại học là chắc chắn có việc làm, có thu nhập và cơ hội nghề nghiệp phát triển. Bởi, rất nhiều cử nhân thậm chí thạc sĩ thất nghiệp trong khi nhiều sinh viên tốt nghiệp trường nghề nhưng có kỹ năng tốt vẫn tìm được việc làm phù hợp.
Sự thay đổi của thị trường lao động, tác động của mạng xã hội, AI khiến nhiều cơ hội việc làm mới ra đời và phát triển. Người trẻ hiện nay có nhiều cơ hội việc làm mà không nhất thiết phải có trong tay một tấm bằng đại học nào đó.
Những con số này cho thấy: không học đại học ngày càng trở thành một xu hướng lựa chọn thực tiễn, nếu được định hướng nghề đúng. Phụ huynh không nên quá lo lắng làm gì khi con không muốn học đại học.
>>> Xem thêm: Top 10 ngành nghề triển vọng cho GenZ giai đoạn 2025 – 2035
Làm gì khi con không muốn học đại học: Lắng nghe
Nhiều cha mẹ có xu hướng phản đối khi nghe con nói không muốn học đại học, cho rằng con lười học hay thiếu chí tiến thủ. Nhưng thực tế, theo khảo sát của Viện Khoa học Giáo dục Việt Nam (2023), gần 32% học sinh THPT chia sẻ rằng họ chưa thực sự hiểu rõ bản thân và không biết chọn nghề gì sau khi tốt nghiệp. Trong đó, một phần đáng kể cảm thấy “học đại học chỉ vì áp lực từ gia đình”.
Do đó, thay vì áp lực làm gì khi con không muốn học đại học, cha mẹ nên tạm dừng đánh giá và bắt đầu bằng lắng nghe con. Phụ huynh có thể đặt ra một số câu hỏi cho con và tự hỏi chính bản thân mình. Sau đó, cha mẹ, con cái có thể có những cuộc trao đổi nhẹ nhàng, thẳng thắn về vấn đề này.
- Vì sao con không muốn học đại học?
- Con đang muốn làm gì, hoặc đang sợ điều gì?
- Con có từng trải nghiệm nghề nào chưa?
Việc lắng nghe giúp cha mẹ hiểu nguyên nhân thật sự: có thể là do con được định hướng nghề phù hợp, hoặc chưa thấy giá trị thực tế của việc học đại học.
Ví dụ một học sinh có năng lực học tập trung bình ở bậc THPT, khó có khả năng đỗ đại học, nhưng lại thích mày mò, tự sửa chữa đồ điện tử. Bạn muốn phát huy khả năng trong công việc sửa chữa máy móc, trở thành một nghề nghiệp cho bản thân. Đó có thể là lý do bạn không muốn học đại học.
Khi hiểu rồi, cha mẹ mới có thể đưa ra quyết định làm gì khi con không muốn học đại học một cách đúng đắn.
Làm gì khi con không muốn học đại học: Giúp con hiểu bản thân
Nhiều học sinh chọn nghề dựa vào ý kiến của người khác thay vì hiểu rõ chính mình. Đây là lý do tỷ lệ sinh viên bỏ học hoặc chuyển ngành ở Việt Nam lên tới 27% (theo Bộ GD&ĐT, 2022).
Khi con bày tỏ không muốn học đại học, thay vì ngay lập tức đặt ra áp lực làm gì khi con không muốn học đại học, phụ huynh có thể đồng hành cùng con qua các cách sau để giúp con thực sự hiểu mong muốn, năng lực bản thân, từ đó có lựa chọn định hướng nghề phù hợp:
Làm bài test tính cách định hướng nghề
Các công cụ bài test tính cách định hướng nghề như MBTI, Holland (RIASEC) hay Career Explorer giúp con xác định nhóm tính cách, thế mạnh và ngành nghề phù hợp.
Ví dụ, học sinh có nhóm tính cách “Realistic” (thích hoạt động thực hành) có thể hợp với các nghề như kỹ thuật, cơ khí, thiết kế nội thất hơn là học ngành kinh tế hay luật.
Biết rõ năng lực, tính cách của mình, kết hợp với các thông tin khác về tỷ lệ “chọi” vào các trường đại học, tỷ lệ việc làm… còn sẽ có quyết định phù hợp. Cha mẹ cũng không còn phải băn khoăn làm gì khi con không muốn học đại học.
Khuyến khích con trải nghiệm nghề nghiệp sớm
Theo Tổng cục Giáo dục nghề nghiệp (2024), hiện có hơn 40% học sinh tốt nghiệp THPT chọn học nghề thay vì học đại học, tăng gần gấp đôi so với 5 năm trước. Điều này phản ánh sự thay đổi trong nhận thức: học nghề không còn là “lựa chọn thứ hai”, mà là con đường thực tế để phát triển kỹ năng và có việc làm sớm.
Nhiều trường THPT hiện nay đã lồng ghép hoạt động hướng nghiệp cho học sinh THPT vào chương trình học, thậm chí tổ chức “Ngày hội nghề nghiệp” để các em được gặp gỡ doanh nghiệp, tìm hiểu ngành nghề cụ thể.
Nhiều bạn trẻ sau khi tham gia chương trình “Học nghề cùng chuyên gia” của Tổng cục Giáo dục nghề nghiệp (2023) chia sẻ rằng “chỉ cần được làm việc thật, mới biết mình có hợp với nghề đó không.” Từ đó các bạn tự có câu trả lời: Làm gì khi con không muốn học đại học.
Một tuần thực tập tại xưởng cơ khí, vài ngày hỗ trợ ở cửa hàng, hoặc đơn giản là tham gia workshop nghề nghiệp – đó đều là trải nghiệm nghề nghiệp sớm giúp con có thêm kiến thức, kinh nghiệm thực tế. Từ đó, con sẽ có căn cứ tốt để lựa chọn học đại học hay học nghề. Cha mẹ cũng sẽ có sự an tâm nhất định khi đồng hành cùng con trả lời câu hỏi: Làm gì khi con không muốn học đại học.
>>> Xem thêm: Có nên chọn học nghề sau tốt nghiệp 12 không?
Làm gì khi con không muốn học đại học: Đồng hành cùng con
Hỗ trợ kế hoạch học tập và tài chính
Nếu con chọn học nghề thay vì học đại học, cha mẹ không cần băn khoăn: “Làm gì khi con không muốn học đại học” mà có thể đồng hành cùng con.
Trước hết, phụ huynh có thể cùng con tìm hiểu rõ về chương trình đào tạo, thời gian học tập, thực hành nghề nghiệp, học phí, cơ hội thực tập hoặc làm việc.
Hiện nay, nhiều trường cao đẳng có chương trình liên thông đại học, giúp sinh viên vừa làm vừa học nếu sau này muốn nâng cao bằng cấp.
Cùng con xây lộ trình phát triển dài hạn
Con chọn học nghề, con cũng cần có kế hoạch học tập phù hợp với định hướng nghề. Bên cạnh đó, để giỏi kiến thức, thạo kỹ năng nghề và có cơ hội phát triển trong công việc sau này, con con cần được truyền cảm hứng phát triển lâu dài.
Với trải nghiệm và vốn sống của mình, cha mẹ có thể đồng hạnh cùng con trên hành trình đó. Các bậc phụ huynh hãy giúp con đặt mục tiêu rõ: làm gì khi con không muốn học đại học
- Sau 1 năm học nghề, con muốn làm ở đâu, đạt kỹ năng gì?
- Sau 3 năm, con có muốn mở tiệm, làm quản lý hay học thêm?
Từ mục tiêu đó, học sinh sẽ xây dựng lộ trình phát triển dài hạn. Phụ huynh sẽ tiếp tục có vai trò đồng hành cùng con đạt được các mục tiêu này
Ví dụ, một học sinh lớp 12 ở Đà Nẵng – từng quyết định học nghề du lịch nhà hàng khách sạn tại một trường cao đăng nghề thay vì đại học. Bởi, được gia đình, nhà trường định hướng nghề, bạn nhân ra mình có khả năng phù hợp và Đà Nẵng cũng là thành phố du lịch phát triển, có nhiều cơ hội nghề nghiệp trong ngành này.
Sau 2 năm đi làm, bạn đã trở thành quản lý nhóm buồng phòng tại một khách sạn 4 sao và tiếp tục đặt mục tiêu trở thành quản lý khách sạn sau 5 năm nữa.
Học nghề – con đường thực tế và nhiều cơ hội
Thế giới ngày nay đã chứng minh: nhiều người thành công không đi theo con đường đại học truyền thống.
- Steve Jobs, Bill Gates hay Nguyễn Hà Đông (Flappy Bird) đều là những ví dụ điển hình.
- Ở Việt Nam, rất nhiều kỹ sư, đầu bếp, lập trình viên, thợ làm tóc, nhà thiết kế… có thu nhập ổn định, thậm chí vượt xa mặt bằng chung nhờ kỹ năng nghề vững vàng.
Điều quan trọng nhất là học sinh có định hướng nghề đúng đắn, được làm công việc mình yêu thích, sống có mục tiêu và không ngừng phát triển. Khi đó, dù là học nghề hay học đại học, học sinh, phụ huynh vẫn có thể trả lời cho câu hỏi: Làm gì khi con không muốn học đại học?
Làm gì khi con không muốn học đại học? Học nghề – đó là câu trả lời của nhiều học sinh, phụ huynh. Nhưng một số phụ huynh vẫn lo lắng: “Học nghề thì tương lai sao bằng đại học?”.
Thực tế, nhiều ngành nghề hiện nay đang thiếu lao động kỹ thuật tay nghề cao, trong khi sinh viên đại học lại dư thừa ở một số ngành nghề nhất định dẫn tới khó tìm việc làm đúng ngành sau khi tốt nghiệp.
Theo Tổng cục Thống kê (2024):
- Tỷ lệ sinh viên cao đẳng, trung cấp có việc làm sau 6 tháng tốt nghiệp đạt 85–90%, cao hơn mức trung bình của sinh viên đại học (82%).
- Mức lương khởi điểm trung bình của người tốt nghiệp cao đẳng kỹ thuật dao động 9–12 triệu đồng/tháng, trong khi sinh viên mới ra trường từ các ngành xã hội chỉ đạt 7–8 triệu đồng/tháng.
>>> Xem thêm: Học nghề có tương lai không? Top 4 nghề hot đến năm 2030
Đặc biệt, trong thời đại bùng nổ thông tin, chuyển đổi số ở một loạt các hoạt động kinh tế, văn hoá, xã hội, nhiều cơ hội nghề nghiệp mới ra đời. Trong đó, một số lĩnh vực có nhu cầu nhân lực cao, trong khi nhân sự tốt nghiệp cao đẳng, trung cấp nghề hoàn toàn có thể đáp ứng được yêu cầu công việc thay vì giới hạn phải học xong đại học.
- Công nghệ thông tin, kỹ thuật phần mềm ứng dụng thực hành (học tại cao đẳng hoặc học viện nghề công nghệ).
- Điện – điện tử, cơ khí, tự động hoá.
- Ẩm thực, du lịch – khách sạn, chăm sóc sắc đẹp, thiết kế đồ hoạ, nhiếp ảnh, sản xuất nội dung số.
Ví dụ, Trường Cao đẳng FPT Polytechnic có tới hơn 90% sinh viên có việc làm trong vòng 3 tháng sau tốt nghiệp, nhiều người trở thành freelancer hoặc start-up riêng, có thu nhập và công việc ổn định, chứng minh học nghề hoàn toàn có thể mở ra con đường thành công độc lập.
Ngoài ra, một số trường hợp học sinh tốt nghiệp THPT không tiếp lên bậc học cao hơn ngay mà chọn tạm ngừng học để trải nghiệm. Nhiều phụ huynh sợ con “bỏ lỡ thời gian vàng” nếu không vào đại học ngay, nhưng “gap year” (một năm tạm ngừng học để trải nghiệm) là xu hướng đang được khuyến khích trên toàn thế giới.
Theo Nghiên cứu của American Gap Association (2022), 92% sinh viên sau gap year cảm thấy “trưởng thành và định hướng rõ hơn về nghề nghiệp”. Ở Việt Nam, nhiều bạn trẻ chọn làm thêm, đi du lịch trải nghiệm, học kỹ năng mềm hoặc khóa ngắn hạn để tự khám phá bản thân trước khi quyết định học tiếp.
Phụ huynh có thể cùng con thiết kế một “gap year có mục tiêu”: học ngoại ngữ, tham gia dự án cộng đồng, hoặc thực tập tại doanh nghiệp nhỏ. Đây không phải “một năm bỏ phí”, mà là “một năm để hiểu mình”, có định hướng nghề tốt hơn.
Làm gì khi con không muốn học đại học, phụ huynh không nên coi đó là vấn đề nghiêm trọng. Hãy coi đó là một cơ hội để đồng hành cùng con trên hành trình khám phá bản thân và định hướng nghề phù hợp.
Thông qua định hướng nghề, trải nghiệm sớm, học nghề thực tế, học sinh vẫn có thể có tương lai bền vững, hạnh phúc và thành công.
Học gì để không thất nghiệp? Top 7 nhóm ngành đáng đầu tư nhất hiện nay
Viết Chung
Ảnh minh hoạ: Internet
3 lượt xem
17-10-2025
