Theo số liệu của Bộ Lao động – Thương binh & Xã hội, có tới 60% sinh viên Việt Nam ra trường làm trái ngành được đào tạo. Nguyên nhân phổ biến là chọn ngành theo cảm tính, theo điểm thi hoặc “nghe người khác nói”. Bài viết này sẽ hướng dẫn chọn ngành theo sở trường giúp học sinh hiểu rõ năng lực thật sự, chọn đúng ngành học – làm đúng nghề, tiết kiệm thời gian và tăng cơ hội thành công.
1. Vì sao nên chọn ngành theo sở trường thay vì theo xu hướng?
Trong thời đại nghề nghiệp thay đổi nhanh chóng, việc chạy theo xu hướng dễ khiến học sinh đánh mất bản thân. Vì vậy, hướng dẫn chọn ngành theo sở trường là một bước quan trọng trong định hướng nghề và lựa chọn ngành học dành cho người thích sáng tạo, giúp các bạn xác định con đường học tập phù hợp, bền vững và phát huy tối đa năng lực cá nhân. Một bài hướng dẫn chọn ngành theo sở trường rõ ràng sẽ giúp học sinh hiểu chính mình hơn, tránh chọn sai ngành chỉ vì xu thế nhất thời.
1.1. Hậu quả khi chọn ngành không đúng sở trường
Mỗi năm, hàng nghìn sinh viên phải chuyển ngành hoặc bỏ học giữa chừng vì phát hiện bản thân chọn ngành không phù hợp. Khi học trái với năng lực, học sinh thường gặp các vấn đề như chán học, áp lực, mất động lực phấn đấu. Đây chính là lý do vì sao các chuyên gia khuyến khích phụ huynh và học sinh nên tìm đọc các bài hướng dẫn chọn ngành theo sở trường trước khi quyết định đăng ký nguyện vọng.
Một nghiên cứu của Đại học Quốc gia Hà Nội (2023) cho thấy hơn 35% sinh viên năm 3 cảm thấy ngành mình đang học không phù hợp với bản thân và mong muốn thay đổi định hướng. Điều này không chỉ khiến lãng phí thời gian, học phí mà còn ảnh hưởng đến tâm lý và tương lai nghề nghiệp.
Việc chọn ngành theo trào lưu, ví dụ như đổ xô vào CNTT, Marketing, Thiết kế mà không hiểu rõ năng lực cá nhân, khiến nhiều bạn trẻ rơi vào tình trạng “học cho xong chứ không yêu nghề”. Nếu có một hướng dẫn chọn ngành theo sở trường cụ thể ngay từ đầu, học sinh sẽ tiết kiệm được nhiều năm loay hoay và tránh được cảm giác mất phương hướng.
Thay vì chạy theo xu hướng, hãy bắt đầu bằng việc hiểu mình mạnh ở đâu, giỏi làm gì, thích kiểu công việc nào. Đây là nền tảng quan trọng trong mọi hướng dẫn chọn ngành theo sở trường, giúp học sinh định vị chính xác năng lực cá nhân trước khi chọn nghề.
1.2. Lợi ích khi chọn ngành theo sở trường
Khi học sinh chọn ngành dựa trên sở trường, tức là làm đúng việc mình giỏi, hiệu quả học tập và sự gắn bó lâu dài sẽ cao hơn. Người có năng khiếu giao tiếp, khi theo các ngành Truyền thông, Quan hệ công chúng, Sư phạm… sẽ dễ dàng phát huy năng lực. Ngược lại, những bạn tư duy logic tốt thường hợp với Khoa học dữ liệu, Kỹ thuật, Kế toán. Những hướng dẫn chọn ngành theo sở trường chi tiết sẽ giúp học sinh tìm ra nhóm ngành lý tưởng và tránh lãng phí thời gian thử sai.
Theo báo cáo “Future of Jobs 2025” của World Economic Forum, 85% công việc trong tương lai đòi hỏi kỹ năng cá nhân và sự thích nghi hơn là chỉ bằng cấp. Vì thế, nếu chọn ngành theo sở trường, bạn sẽ có lợi thế lớn về khả năng học nhanh, hiểu sâu và thăng tiến trong nghề. Một hướng dẫn chọn ngành theo sở trường đúng cách không chỉ giúp xác định ngành học phù hợp, mà còn là bước đầu tiên trong hành trình phát triển nghề nghiệp bền vững.
👉 Xem thêm: Tư vấn chọn ngành nghề theo năng lực, sở thích và xu hướng việc làm
2. Cách xác định sở trường của học sinh
Không ít học sinh vẫn bối rối khi phải tự hỏi: “Mình giỏi gì? Mình hợp ngành nào?”. Để giải đáp, hướng dẫn chọn ngành theo sở trường giúp các bạn hiểu rõ năng lực bản thân, từ đó tìm ra ngành học phù hợp nhất. Một hướng dẫn chọn ngành theo sở trường bài bản sẽ giúp học sinh xác định rõ năng khiếu, đam mê và nhóm ngành phù hợp ngay từ bậc THPT. Việc nhận diện sở trường thông qua môn học yêu thích, tính cách và trải nghiệm thực tế không chỉ giúp học sinh tự tin chọn ngành, mà còn hỗ trợ tốt hơn cho định hướng nghề sau này.
2.1. Nhận biết qua môn học yêu thích và kết quả học tập
Sở trường của học sinh thường bộc lộ sớm qua các môn học yêu thích. Nếu bạn thấy con mình luôn háo hức khi làm bài tập Toán, Vật lý, thì rất có thể con có tư duy logic và phù hợp với ngành học dành cho học sinh khối A như CNTT, kỹ thuật, tài chính. Hướng dẫn chọn ngành theo sở trường ở giai đoạn này có thể giúp phụ huynh định hướng sớm hơn cho con, tránh việc chọn sai ngành sau khi thi đại học.
Ngược lại, những bạn yêu thích Văn, Lịch sử, hoặc có khả năng ngôn ngữ tốt lại thường hợp với các ngành học phù hợp với học sinh khối C/D, như Truyền thông, Luật, Báo chí. Trong hướng dẫn chọn ngành theo sở trường, các chuyên gia luôn nhấn mạnh rằng “điểm mạnh thật sự không nằm ở điểm số, mà nằm ở sự đam mê”.
Phụ huynh nên quan sát con từ sớm – không phải xem điểm cao môn nào, mà xem con say mê môn nào. Điểm số chỉ là chỉ báo tạm thời, còn sở trường thật sự nằm ở sự hứng thú và năng lượng mà học sinh dành cho lĩnh vực đó. Một hướng dẫn chọn ngành theo sở trường hiệu quả luôn khuyến khích phụ huynh cùng con khám phá bản thân thông qua hoạt động trải nghiệm, câu lạc bộ học tập hoặc dự án thực tế.
2.2. Sử dụng trắc nghiệm nghề nghiệp và MBTI
Hiện nay, có rất nhiều công cụ hỗ trợ tư vấn chọn ngành nghề dựa trên sở trường, tiêu biểu như trắc nghiệm Holland và MBTI.
Trắc nghiệm Holland (RIASEC) chia năng lực con người thành 6 nhóm: Thực tế, Nghiên cứu, Nghệ thuật, Xã hội, Quản lý, và Quy ước.
MBTI (Myers-Briggs Type Indicator) giúp xác định tính cách qua 16 nhóm, từ đó gợi ý chọn ngành theo tính cách MBTI phù hợp nhất.
Ví dụ, nhóm ENFP thường hợp các ngành sáng tạo, truyền thông, trong khi nhóm ISTJ lại mạnh ở kế hoạch, tổ chức, quản lý.
Tuy nhiên, cần nhớ rằng kết quả trắc nghiệm chỉ là gợi ý. Quan trọng là học sinh phải kết hợp với trải nghiệm thực tế như tham gia dự án, CLB, hoặc hoạt động tình nguyện để kiểm chứng.
2.3. Thử trải nghiệm và lắng nghe phản hồi từ người khác
Không có cách nào hiểu rõ sở trường hơn là trải nghiệm thực tế. Học sinh nên thử tham gia các dự án nhỏ, cuộc thi học thuật, hoạt động ngoại khóa để xem mình hứng thú và nổi bật ở mảng nào.
Ví dụ: Một bạn từng tham gia CLB Truyền thông của trường, ban đầu chỉ làm nhiếp ảnh nhưng dần phát hiện bản thân có khả năng viết kịch bản và tổ chức sự kiện – đó chính là manh mối về sở trường trong lĩnh vực Truyền thông – Sáng tạo.
Ngoài ra, phản hồi từ người khác – bạn bè, thầy cô, phụ huynh – cũng là nguồn tham khảo đáng tin cậy. Họ nhìn thấy ở bạn điều bạn chưa nhận ra: khả năng lãnh đạo, óc sáng tạo, hay sự kiên nhẫn trong giải quyết vấn đề.
>>> Xem thêm: Bí Quyết Định Hướng Nghề Nghiệp Cho Học Sinh THPT Hiệu Quả Ngay Từ Lớp 10
3. Hướng dẫn chọn ngành theo sở trường qua 3 bước cụ thể
Để chọn đúng ngành, học sinh cần đi từng bước rõ ràng: nhận diện điểm mạnh, đối chiếu ngành học tương ứng và xem xét xu hướng nghề nghiệp. Ba bước này giúp hướng dẫn chọn ngành theo sở trường trở nên dễ hiểu và thực tiễn hơn.
3.1. Bước 1 – Xác định nhóm sở trường cá nhân
Đây là bước đầu tiên và quan trọng nhất trong hướng dẫn chọn ngành theo sở trường. Học sinh có thể tự chia sở trường thành 4 nhóm cơ bản:
- Tư duy logic: thích số liệu, công nghệ, mô hình.
- Giao tiếp: thích nói chuyện, làm việc với người khác.
- Sáng tạo: thích thiết kế, tưởng tượng, nghệ thuật.
- Kỹ thuật: thích thao tác, lắp ráp, chế tạo.
Sau khi xác định nhóm chính, hãy ghi lại các hoạt động hoặc môn học gắn liền với sở trường đó. Việc lập bảng so sánh giúp học sinh có cái nhìn tổng quan, từ đó dễ dàng chọn ngành phù hợp hơn.
3.2. Bước 2 – Đối chiếu với nhóm ngành tương ứng
| Nhóm sở trường | Gợi ý ngành học phù hợp |
| Tư duy logic | Công nghệ thông tin, Khoa học dữ liệu, Kế toán, Kỹ sư phần mềm |
| Giao tiếp | Marketing, Truyền thông, Sư phạm, Quản trị nhân sự |
| Sáng tạo | Thiết kế đồ họa, Kiến trúc, Nghệ thuật, Quảng cáo |
| Kỹ thuật | Cơ khí, Điện – Điện tử, Tự động hóa, Xây dựng |
Nếu bạn thuộc nhóm sáng tạo, có thể tham khảo các ngành học dành cho người thích sáng tạo như Truyền thông đa phương tiện, Thiết kế nội thất, Mỹ thuật công nghiệp – những lĩnh vực đang thiếu nhân lực chất lượng cao trong 5 năm tới (theo báo cáo nhân lực của Navigos Search 2024).
Trong khi đó, học sinh hướng nội, thích làm việc độc lập có thể chọn các ngành học phù hợp với người hướng nội như Kế toán, Lập trình, hoặc Nghiên cứu ngôn ngữ.
3.3. Bước 3 – Kiểm tra xu hướng nghề nghiệp & cơ hội việc làm
Không chỉ sở trường, xu hướng nghề nghiệp tương lai cũng rất quan trọng. Theo báo cáo của Bộ Kế hoạch & Đầu tư (2024), các ngành thiếu nhân lực trong 5 năm tới bao gồm: Công nghệ thông tin, Truyền thông kỹ thuật số, Logistics, và Giáo dục.
Vì vậy, khi chọn ngành, học sinh cần kết hợp giữa đam mê – năng lực – xu hướng xã hội.
Ví dụ, nếu bạn có sở trường tư duy logic, yêu thích máy tính, thì chọn ngành CNTT là hợp lý, vừa đúng năng lực, vừa nhiều cơ hội việc làm.
>>> Xem thêm: Học gì để không thất nghiệp? Top 7 nhóm ngành học đáng đầu tư nhất hiện nay
4. Phụ huynh đồng hành cùng con chọn ngành như thế nào?
Chọn ngành không chỉ là việc của học sinh mà còn cần sự thấu hiểu từ cha mẹ. Khi phụ huynh đồng hành, lắng nghe và tôn trọng lựa chọn của con, hướng dẫn chọn ngành theo sở trường mới thực sự phát huy hiệu quả.
4.1. Hiểu và tôn trọng lựa chọn dựa trên sở trường của con
Nhiều phụ huynh vẫn giữ quan điểm “ngành nào hot thì học ngành đó”, dẫn đến áp lực cho con cái. Tuy nhiên, việc ép con học trái với năng lực sẽ khiến trẻ dễ mất động lực.
Theo nghiên cứu của Viện Khoa học Giáo dục Việt Nam (2023), trẻ được cha mẹ tôn trọng trong việc chọn ngành có khả năng gắn bó nghề nghiệp cao hơn 40% so với trẻ bị ép buộc.
Phụ huynh nên dành thời gian lắng nghe con, cùng con tìm hiểu các hướng dẫn chọn ngành đúng năng lực, thay vì chỉ dựa vào điểm số hoặc danh tiếng trường.
4.2. Gợi ý phụ huynh đồng hành thực tế
Để giúp con chọn ngành phù hợp, phụ huynh có thể:
- Cùng con tham gia Ngày hội hướng nghiệp tại các trường THPT, đại học.
- Khuyến khích con đăng ký trải nghiệm thực tế, như học thử ngành yêu thích, hoặc gặp gỡ sinh viên khóa trên để nghe chia sẻ.
- Tham khảo thêm các kinh nghiệm chọn trường đại học để cân nhắc môi trường học, học phí và cơ hội việc làm.
Phụ huynh không chỉ là người định hướng, mà còn là “người đồng hành” giúp con mạnh dạn khám phá bản thân, chọn ngành học phù hợp nhất.
5. Tổng kết – Chọn ngành theo sở trường: Cánh cửa mở đến thành công
Chọn ngành đúng sở trường chính là “chìa khóa” giúp học sinh đi đúng hướng ngay từ đầu. Khi hiểu rõ điểm mạnh, đam mê và xu hướng nghề nghiệp, các bạn sẽ tự tin chọn ngành học phù hợp, giảm rủi ro chọn sai ngành.
Trong kỷ nguyên AI và chuyển đổi số, nghề nghiệp thay đổi nhanh hơn bao giờ hết, nhưng năng lực cá nhân và sở trường riêng biệt luôn là lợi thế bền vững. Nếu chưa chắc chắn, hãy tham khảo các chương trình tư vấn chọn trường cho học sinh hoặc làm trắc nghiệm nghề nghiệp uy tín để có định hướng rõ ràng hơn. Vì chọn đúng ngành hôm nay, là chọn đúng tương lai cho mai sau.
Hải Ngân
39 lượt xem
28-11-2025
