Tuổi 13–15 là giai đoạn đặt nền móng cho tư duy và định hướng nghề nghiệp. Với nhiều phụ huynh, câu hỏi: “Học sinh lớp 8 lớp 9 nên biết gì về nghề nghiệp?” là băn khoăn thường trực. Bài viết này giải thích những kiến thức và kỹ năng cần ưu tiên, chỉ rõ vai trò của phụ huynh và nhà trường, trong việc cùng con xác định định hướng nghề nghiệp và thực hiện các bước cần thiết để đạt tới mục tiêu đó.
Học sinh lớp 8 lớp 9 nên biết gì về nghề nghiệp?
Giai đoạn cuối cấp THCS (lớp 8, lớp 9), học sinh đã cơ bản hình thành tư duy về năng lực bản thân, xã hội, việc làm. Các em cũng bắt đầu bước vào những giai đoạn quan trọng của kỳ thi chuyển cấp lên THPT và phát sinh nhu cầu được định hướng học tập, định hướng nghề nghiệp.
Vì sao học sinh lớp 8 lớp 9 nên có kiến thức về nghề nghiệp?
Giai đoạn THCS (lớp 8–9) là thời điểm trẻ bắt đầu nhận diện sở trường, hứng thú và năng lực học tập. Các nghiên cứu đã chỉ ra rằng sự can thiệp hướng nghiệp sớm (ở tuổi 13–15) giúp học sinh có mục tiêu rõ ràng hơn khi vào THPT, từ đó tăng động lực học tập và giảm rủi ro chọn sai ngành trong tương lai.
Tại Việt Nam, Bộ GD&ĐT đã hướng dẫn đưa nội dung hướng nghiệp vào chương trình phổ thông nhằm giúp học sinh lớp 8 lớp 9 nên biết gì về nghề nghiệp. Đồng thời, Tổng cục Giáo dục nghề nghiệp cũng ghi nhận số lượng tuyển sinh lớn (ước 2,295 triệu người năm 2023), cho thấy cả hệ thống đang cố gắng mở nhiều lối đi nghề cho học sinh và người trẻ.
Điều này càng củng cố lý do: phụ huynh nên chủ động đồng hành để cung cấp thông tin về việc học sinh lớp 8 lớp 9 nên biết gì về nghề nghiệp.
>>> Xem thêm: Định hướng nghề từ sớm: 4 yếu tố then chốt quyết định tương lai
Học sinh lớp 8 lớp 9 nên biết những gì về nghề nghiệp
Dưới đây là những kiến thức, nhận thức và kỹ năng thiết yếu mà phụ huynh nên giúp con nắm được ở tuổi lớp 8, lớp 9:
Hiểu khái niệm “nghề” và “nhóm nghề”
Nghề không chỉ là một công việc cụ thể (ví dụ: “bác sĩ”), mà là một tập hợp kỹ năng, môi trường làm việc, lộ trình học tập và cơ hội phát triển (ví dụ: nhóm ngành y tế, nhóm ngành kỹ thuật, nhóm ngành dịch vụ).
Phụ huynh cần giúp con em mình ở độ tuổi lớp 8, lớp 9 hiểu và phân biệt được các khái niệm này. Từ đó là nền tảng để các em nhận thức học sinh lớp 8 lớp 9 nên biết gì về nghề nghiệp.
Khám phá sở trường và sở thích
Thông qua trò chơi, bài trắc nghiệm tính cách định hướng nghề (RIASEC, Holland…), hoạt động ngoại khóa để phân biệt giữa sở thích và sự phù hợp thực sự của năng lực bản thân với nghề nghiệp đó.
Đây cũng là một trong những căn cứ quan trọng để học sinh và phụ huynh tự đánh giá học sinh lớp 8 lớp 9 nên biết gì về nghề nghiệp.
Nhận biết nghề theo nhu cầu thị trường
Học sinh lớp 8 lớp 9 nên biết gì về nghề nghiệp để hỗ trợ con tìm ra câu trả lời, phụ huynh nên chia sẻ để con biết rằng một số nghề đang thiếu nhân lực (kỹ thuật viên cơ khí, kỹ thuật viên điện lạnh, công nghệ thông tin ứng dụng, dịch vụ nhà hàng – khách sạn…) và các nghề này có lộ trình đào tạo khác nhau.
Phụ huynh có thể cập nhật các thông tin thị trường này được cập nhật qua báo chí hoặc các báo cáo của các cơ quan, ban ngành về tuyển dụng, việc làm.
Kỹ năng cốt lõi cần có
Để đáp ứng bất kỳ công việc nào hiện nay, học sinh cần trau dồi và rèn luyện kỹ năng giao tiếp, làm việc nhóm, tư duy phản biện, kỹ năng số cơ bản. Đây là những kỹ năng mà mọi nghề đều cần và tăng khả năng thích ứng nghề nghiệp.
Phụ huynh cần chia sẻ để học sinh hiểu rõ điều này, từ đó có sự tự đánh giá học sinh lớp 8 lớp 9 nên biết gì về nghề nghiệp.
Khái quát lộ trình học tập
Phụ huynh có thể giải thích cho con các lộ trình học tập tương ứng với khả năng, mong muốn của con, điều kiện của cá nhân và gia đình. Các lựa chọn thường có là tiếp tục học THPT vào đại học theo định hướng nghề mong muốn; hoặc vừa học văn hóa vừa học nghề; hoặc học nghề trung cấp/sơ cấp sau đó liên thông lên cao hơn (nếu muốn).
>>> Xem thêm: Cha mẹ định hướng nghề nghiệp cho con cái: 5 bước giúp trẻ tìm đúng đường tương lai
Vai trò của phụ huynh: đồng hành, không áp đặt
Phụ huynh là người có ảnh hưởng lớn nhất đến nhận thức nghề nghiệp của con, đặc biệt ở giai đoạn đầu cấp ba. Phụ huynh cũng là người có thể tác động đến việc học sinh lớp 8 lớp 9 nên biết gì về nghề nghiệp thông qua việc đồng hành, chia sẻ thông tin, kinh nghiệm cho con.
Tuy nhiên, điều quan trọng là đồng hành, chứ không áp đặt. Hướng nghiệp cho học sinh cấp 2 không phải là buộc con “chọn nghề” ngay từ bây giờ, mà là giúp con biết nghề, hiểu bản thân và hình dung về thế giới việc làm.
Ở tuổi 13–15, học sinh THCS thường chịu tác động mạnh từ cha mẹ, bạn bè và mạng xã hội. Nếu cha mẹ vô tình áp đặt suy nghĩ “phải làm nghề này mới có tương lai”, con có thể học lệch, mất tự tin hoặc sớm chán nản. Ngược lại, khi phụ huynh biết đặt câu hỏi mở, cùng con khám phá thế giới nghề nghiệp qua những trải nghiệm nhỏ, con sẽ hình thành tư duy chọn nghề lành mạnh và tự chủ hơn. Dần dần, con có thể tự đánh giá và nhận định học sinh lớp 8 lớp 9 nên biết gì về nghề nghiệp và chủ động tìm hiểu.
Chia sẻ quan điểm này, trong podcast Người trong muôn nghề, TS. Nguyễn Thành Nam cho rằng: “Phụ huynh cần ưu tiên hướng nghiệp cho con“.
Phụ huynh có thể bắt đầu bằng những hành động nhỏ:
- Lắng nghe trước, định hướng sau: hỏi con “con thích hoạt động gì nhất trong ngày?”, “con thấy nghề gì thú vị?”, “nếu có thể thử, con muốn thử việc gì?”.
- Khuyến khích con khám phá, không phán xét: khi con muốn tìm hiểu nghề lạ như làm YouTuber, thiết kế game, hay làm bánh, cha mẹ có thể hướng dẫn để con thấy rõ hơn mặt tích cực và yêu cầu thực tế của nghề. Từ đó, bản thân học sinh xác định được học sinh lớp 8 lớp 9 nên biết gì về nghề nghiệp.
- Chia sẻ thật về nghề của chính mình: kể con nghe công việc của cha mẹ, điều vui – điều khó trong nghề; đó là những bài học sống động hơn mọi buổi thuyết trình.
Nói cách khác, vai trò của phụ huynh trong hướng nghiệp cho học sinh lớp 8, lớp 9 không phải là người thay con trả lời câu hỏi: “học sinh lớp 8 lớp 9 nên biết gì về nghề nghiệp”, “nên chọn nghề gì để không thất nghiệp” mà là “người tạo điều kiện cho con khám phá nghề một cách an toàn và tích cực”.
>>> Xem thêm: Phụ huynh nên làm gì khi con không muốn học đại học?
Những thông tin nghề nghiệp cơ bản học sinh lớp 8–9 phụ huynh nên giúp con biết
Để định hướng nghề nghiệp hiệu quả, học sinh THCS cần được tiếp cận một số kiến thức nền tảng về nghề. Nhiều phụ huynh lo rằng con còn nhỏ, chưa hiểu gì về nghề, nhưng thực tế, trẻ hoàn toàn có thể học được những điều căn bản, nếu được hướng dẫn đúng cách.
Những nội dung học sinh lớp 8–9 nên biết về nghề nghiệp
Khái niệm nghề và nhóm nghề:
- Nghề là một công việc đòi hỏi kỹ năng, kiến thức và trách nhiệm xã hội nhất định.
- Có hàng trăm nghề khác nhau, được chia theo nhóm như: kỹ thuật, y tế, nghệ thuật, kinh doanh, công nghệ thông tin, dịch vụ… do đó học sinh lớp 8 lớp 9 nên biết gì về nghề nghiệp thực chất là một quá trình tìm hiểu thông tin kỹ lưỡng
Điều kiện học tập – rèn luyện để theo nghề:
- Mỗi nghề đòi hỏi một lộ trình khác nhau: có nghề cần học đại học, có nghề chỉ cần trung cấp hoặc học nghề chuyên sâu.
- Giúp con hiểu rằng “không nghề nào thấp kém”, chỉ có định hướng nghề thích hợp hay không hợp với năng lực, đam mê.
Xu hướng thị trường lao động:
- Theo Tổng cục Giáo dục nghề nghiệp, năm 2023 có hơn 2,29 triệu người đăng ký học nghề, trong đó nhóm ngành công nghệ, dịch vụ, kỹ thuật đang thiếu nhân lực lớn.
- Những nghề mới như phân tích dữ liệu, kỹ thuật robot, chăm sóc người cao tuổi, logistics… đang tăng mạnh. Nếu am hiểu những xu hướng thị trường này, học sinh sẽ dễ dàng có câu trả lời cho băn khoăn: học sinh lớp 8 lớp 9 nên biết gì về nghề nghiệp.
Kỹ năng nền tảng cần thiết:
- Tư duy logic, kỹ năng giao tiếp, kỹ năng số, khả năng hợp tác và học hỏi suốt đời là những “năng lực chuyển đổi” quan trọng cho mọi nghề.
>>> Xem thêm: Top 10 ngành nghề triển vọng cho GenZ giai đoạn 2025 – 2035
Cách phụ huynh giúp con học những điều này
Cùng con xem video, đọc bài hướng nghiệp ngắn
Hiện có nhiều kênh truyền hình, video về định hướng nghề. Phụ huynh có thể cùng còn theo dõi các chương trình như: “Việc làm 4.0”, “VTC Hướng nghiệp”, “Bộ GD&ĐT – Giáo dục hướng nghiệp THCS”, các video ngắn 3–5 phút trên những kênh hướng nghiệp uy tín, giúp con hiểu từng nghề cụ thể.
Làm trắc nghiệm nghề nghiệp đơn giản tại nhà
Phụ huynh có thể cho con thử các bài trắc nghiệm Holland hoặc MBTI dành cho tuổi teen. Kết quả sẽ giúp con hiểu thêm về năng lực, tính cách của bản thân, có gợi ý phù hợp về ngành nghề. Từ đó, con sẽ dễ dàng hình dung học sinh lớp 8 lớp 9 nên biết gì về nghề nghiệp.
Tham gia hoạt động trải nghiệm nghề sớm
Để hỗ trợ học sinh xác định thông tin học sinh lớp 8 lớp 9 nên biết gì về nghề nghiệp, nhiều trường THCS đã tổ chức “Ngày hội nghề nghiệp” hoặc “Tuần trải nghiệm nghề”. Phụ huynh hãy khuyến khích con tham gia, hoặc cho con đến trung tâm nghề gần nhà quan sát. Việc “thấy nghề tận mắt” giúp học sinh lớp 8, lớp 9 hiểu rõ hơn thực tế công việc.
Trao đổi cởi mở về giá trị lao động
Khi đi ăn nhà hàng, sửa xe, hoặc khám bệnh, cha mẹ có thể trò chuyện: “Con thấy nghề này cần những kỹ năng gì?”, “Nếu là con, con thích làm phần nào nhất?”.
Cách này giúp con hình thành thái độ tôn trọng lao động – nền tảng của mọi hướng nghiệp lành mạnh. Đây cũng là những trải nghiệm, kiến thức thực tế mà học sinh lớp 8 lớp 9 nên biết gì về nghề nghiệp.
Ví dụ:
Cô Thanh có con trai lớp 8 rất mê YouTube và chơi game. Thay vì cấm, cô gợi ý con thử “tạo video hướng dẫn mẹ nấu ăn” bằng điện thoại. Trong 2 tuần, con tự học cắt ghép video, viết lời bình, rồi hào hứng kể với bạn bè.
Sau đó, cô cho con tham dự khóa “Làm nội dung sáng tạo” 5 buổi tại trung tâm thiếu nhi. Kết quả: con bắt đầu hứng thú với công nghệ, tìm hiểu nghề digital marketing và thiết kế đa phương tiện.
Điều đáng nói là, qua trải nghiệm nhỏ, con hiểu nghề thực tế gồm nhiều công việc khác nhau. Đây chính là tinh thần của trải nghiệm nghề sớm: không ép buộc, không định sẵn, mà cho con cơ hội chạm vào thực tế nghề.
Những câu hỏi phụ huynh thường thắc mắc – và cách giải đáp đúng
Phụ huynh học sinh lớp 8, lớp 9 thường có nhiều băn khoăn xoay quanh việc định hướng nghề cho con. Ngoài câu hỏi chính: “học sinh lớp 8, lớp 9 nên biết gì về nghề nghiệp”, một số thắc mắc thường gặp khác và gợi ý trả lời như sau:
“Con mới lớp 8 – lớp 9, có cần hướng nghiệp không?”
Có – nhưng nên làm nhẹ nhàng. Học sinh lớp 8 lớp 9 nên biết gì về nghề nghiệp? Câu trả lời là ở tuổi này, hướng nghiệp cho học sinh cấp 2 chỉ cần giúp con hiểu nghề, hiểu bản thân, chứ không ép chọn. Những trải nghiệm ngắn, trò chuyện hàng ngày giữa cha mẹ, con cái chính là nền tảng định hướng nghề lâu dài.
“Nếu con muốn học nghề, có mất cơ hội học đại học không?”
Không. Học nghề là một lộ trình mở, có thể liên thông lên cao đẳng, đại học hoặc quay lại học bổ sung khi con sẵn sàng. Thực tế, hệ thống giáo dục nghề Việt Nam hiện đã có hàng trăm trường cho phép liên thông, tạo cơ hội học tập suốt đời.
Nhiều học sinh tốt nghiệp trường nghề có việc làm ổn định, cơ hội thăng tiến, có thể học lên các bậc học cao hơn hoặc được giao những vị trí quản lý tại doanh nghiệp. Đó là đều khi tìm hiểu học sinh lớp 8 lớp 9 nên biết gì về nghề nghiệp, học sinh nên hiểu rõ.
“Tôi không hiểu nhiều về nghề, làm sao hướng dẫn con?”
Không cần phụ huynh phải biết tường tận về ngành nghề cụ thể. Cha mẹ chỉ cần cùng con tìm hiểu: cùng đọc, cùng xem, cùng đặt câu hỏi. Việc cùng con khám phá, tìm cách trả lời phù hợp cho câu hỏi: học sinh lớp 8 lớp 9 nên biết gì về nghề nghiệp đã là bài học quý. Nếu muốn, phụ huynh có thể liên hệ phòng hướng nghiệp của trường hoặc chuyên gia tư vấn để được hỗ trợ.
Kết luận
Học sinh lớp 8 lớp 9 nên biết gì về nghề nghiệp? Ở tuổi này, các em cần biết khái niệm nghề, tự khám phá sở trường, thử trải nghiệm thực tế và xây dựng kỹ năng nền tảng.
Vai trò của phụ huynh là đồng hành, tạo điều kiện trải nghiệm, không ép buộc. Hướng nghiệp sớm tốt khi được làm đúng cách: nhẹ nhàng, trải nghiệm và kết nối với thực tế thị trường, giúp các em tự tìm ra câu trả lời cho câu hỏi: học sinh lớp 8 lớp 9 nên biết gì về nghề nghiệp.
Với chính sách giáo dục hướng nghiệp được lồng ghép vào chương trình phổ thông, lớp 8 – lớp 9 là thời điểm phù hợp để phụ huynh chủ động cùng con chuẩn bị cho tương lai. Do đó, phụ huynh hãy tìm hiểu, đồng hành, tận dụng thời điểm này để định hướng nghề phù hợp cho con em mình.
Viết Chung
Ảnh: Internet
21 lượt xem
28-11-2025
