Gợi ý bài tập cách định hướng nghề nghiệp cho bản thân

Học sinh, sinh viên cần định hướng nghề sớm để chuẩn bị, đáp ứng sự thay đổi nhanh chóng của thị trường lao động hiện nay. Một số bài tập cách định hướng nghề nghiệp cho bản thân dưới đây sẽ hỗ trợ học sinh, sinh viên hiểu năng lực bản thân, xác định ngành nghề phù hợp

Vì sao cần định hướng nghề nghiệp từ sớm?

Theo thống kê từ Bộ Lao động – Thương binh và Xã hội (2024), có khoảng 41% sinh viên tốt nghiệp làm trái ngành, số khác không tìm được cơ hội việc làm phù hợp hoặc phải học thêm kiến thức, kỹ năng để thích ứng với thị trường lao động.

Một khảo sát khác, từ Navigos Group (2022) chỉ ra rằng hơn 45% sinh viên Việt Nam thừa nhận chọn ngành, chọn nghề theo cảm tính, thiếu sự định hướng nghề chính xác.

Điều này dẫn đến quá trình theo đuổi nghề nghiệp của sinh viên gặp khó khăn. Các bạn không tìm thấy đam mê, càng ngày càng cảm thấy bản thân không phù hợp với ngành, với nghề đã chọn, không có đủ kiến thức và kỹ năng cần thiết để làm nghề.

Nhiều chuyên gia về nhân lực cho rằng nếu được định hướng nghề sớm và phù hợp, tỷ lệ sinh viên ra trường không có việc làm hoặc không có việc làm đúng chuyên ngành sẽ được giảm thiểu. Một trong những cách hướng nghề nghiệp sớm cho học sinh, sinh viên là xây dựng và thực hành bài tập cách định hướng nghề nghiệp cho bản thân.

Bài tập cách định hướng nghề nghiệp cho bản thân học sinh sinh viên là gì?

Bài tập cách định hướng nghề nghiệp cho bản thân học sinh, sinh viên là các dạng câu hỏi, tình huống, hoạt động trải nghiệm hoặc mô phỏng công việc được thiết kế nhằm giúp học sinh, sinh viên tự khám phá bản thân, tìm hiểu thông tin về nghề nghiệp và rèn luyện kỹ năng ra quyết định nghề nghiệp.

Khác với các buổi tư vấn nghề mang tính lý thuyết, những bài tập này thiên về thực hành định hướng nghề. Ví dụ:

• Làm trắc nghiệm sở thích Holland (RIASEC) để biết mình hợp với nhóm ngành nào.
• Viết kế hoạch học tập 5 năm dựa trên ngành nghề bạn mong muốn.
• Tham gia trải nghiệm “một ngày làm kỹ sư công nghệ” hoặc “một ngày làm giáo viên tiểu học” để trực tiếp thực hành nghề nghiệp bản thân thích
• Giải quyết tình huống: “Nếu bạn thích nghệ thuật nhưng bố mẹ muốn bạn học kinh tế, bạn sẽ xử lý thế nào?” – một tình huống nhiều học sinh, sinh viên có thể gặp phải

Vì sao bài tập cách định hướng nghề nghiệp bản thân hiệu quả?

Sử dụng các bài tập này trong hoạt động định hướng nghề, học sinh, sinh viên có thể chủ động xác định năng lực bản thân, thử nghiệm ngành nghề.

Tăng tính chủ động cho học sinh, sinh viên

Các buổi nói chuyện định hướng nghề nghiệp hoặc sách báo nói về hướng nghiệp thường khiến học sinh nghe nhiều, đọc qua nhưng nhớ ít.

Ngược lại, khi làm bài tập định hướng nghề nghiệp bản thân, học sinh buộc phải suy nghĩ, phân tích và tự liên hệ với chính mình. Điều này tạo trải nghiệm nghề nghiệp cá nhân hóa, nên hiệu quả ghi nhớ lâu hơn và có giá trị thực tế hơn.

Kết nối giữa lý thuyết và thực tiễn

Ví dụ, khi được đọc hoặc nghe tư vấn “ngành công nghệ thông tin cần tư duy logic”, học sinh, sinh viên có thể chưa có hình dung rõ ràng hoặc không hoàn toàn tin tưởng thông tin này.

Nhưng nếu tham gia bài tập viết đoạn code cơ bản hoặc mô phỏng làm việc nhóm giải quyết lỗi phần mềm trong bài tập cách định hướng nghề nghiệp bản thân hoặc làm bài test tính cách định hướng nghề, các em sẽ thấy rõ mình có hứng thú, khả năng và tính cách phù hợp với nghề nghiệp hay không.

Khám phá ưu nhược điểm bản thân

Các bài tập cách định hướng nghề nghiệp bản thân có thể sử dụng các câu hỏi mô phỏng phỏng vấn, hoặc bài tập làm thử công việc thực tế. Từ đây, học sinh, sinh viên có thể đặt bản thân vào yêu cầu gần giống yêu cầu thực tế của doanh nghiệp, bộc lộc khoảng cách giữa năng lực hiện tại và yêu cầu nghề nghiệp.

Từ đó, học sinh, sinh viên nhìn nhận rõ ràng và chính xác hơn về năng lực bản thân, có thể xây dựng lộ trình học tập cụ thể, thay vì chỉ mơ hồ định hướng nghề.

Giảm rủi ro chọn sai nghề

Một trong những nguyên nhân chính khiến nhiều học sinh, sinh viên thất nghiệp hoặc phải làm trái ngành, mất thời gian học lại kiến thức, kỹ năng trước khi trúng tuyển vào doanh nghiệp là thiếu trải nghiệm nghề nghiệp sớm, không được “thử nghề” từ sớm.

Các bài tập cách định hướng nghề nghiệp cho bản thân đóng vai trò như “trạm thử an toàn” – giúp học sinh biết trước mình có hợp với nghề hay không, tránh đầu tư sai thời gian và chi phí.

Các nguyên tắc khi thực hiện bài tập cách định hướng nghề nghiệp cho bản thân

Để thực hiện các bài tập này một cách khách quan, hiệu quả, học sinh, sinh viên cần lưu ý hai nguyên tắc quan trọng:

Không áp đặt nghề nghiệp cho bản thân

Học sinh, sinh viên cần hiểu rằng nghề nghiệp là hành trình dài hạn, không thể chỉ chọn theo ý thích của bản thân, cũng không thể chạy theo xu hướng xã hội.

Ví dụ: Một học sinh giỏi văn băn khoăn liệu học khối ngành xã hội có xin được việc. Nếu được tham gia bài test định hướng nghề nghiệp như Holland hoặc MBTI, và phỏng vấn nghề nghiệp với người đang làm việc trong ngành, bạn sẽ tự tin lựa chọn hơn.

Kết hợp sở thích – năng lực – nhu cầu xã hội

Học sinh, sinh viên cần tìm cách xác định tích cách, năng lực thực sự của mình và cân bằng với những mong muốn cũng như nhu cầu thực tế của thị trường lao động.

Theo World Economic Forum (2023), 23% công việc hiện tại có thể biến mất do AI đặc biệt các công việc có tính lặp lại, nhưng nhu cầu lao động công nghệ, phân tích dữ liệu, y tế và năng lượng xanh sẽ tăng mạnh. Do đó, nếu bản thân rất thích một công việc có tính lặp lại, qua bài tập cách định hướng nghề nghiệp cho bản thân, học sinh, sinh viên cần cân nhắc nguy cơ này.

10 gợi ý bài tập cách định hướng nghề nghiệp cho bản thân

Để học sinh, sinh viên và phụ huynh có thể áp dụng, dưới đây là danh sách gợi ý 10 bài tập phổ biến và hiệu quả.

Kết hợp bài tập định hướng với trải nghiệm thực tế

Các bài tập cách định hướng nghề nghiệp cho bản thân chỉ thực sự hiệu quả khi kết hợp với trải nghiệm thực tế. Một số hoạt động thực tế mà học sinh, sinh viên có thể tham gia

• Học sinh: Tham gia hoạt động ngoại khóa, CLB học thuật.
• Sinh viên: Đi làm thêm, thực tập, nghiên cứu khoa học.

Theo khảo sát của McKinsey (2022), 70% sinh viên tham gia thực tập từ năm 2 có cơ hội việc làm cao hơn 1,5 lần so với người không có kinh nghiệm.

Định hướng nghề không phải là quyết định một lần, mà là quá trình liên tục. Học sinh, sinh viên cần kiên nhẫn áp dụng các bài tập cách định hướng nghề nghiệp cho bản thân, đồng thời kết hợp trải nghiệm thực tế và tham khảo từ nguồn tin cậy.

Cuối cùng, trong thời đại số, nghề nghiệp sẽ thay đổi nhanh chóng, nhưng nếu xác định đúng điểm mạnh, điểm yếu bản thân để định hướng nghề phù hợp, các bạn vẫn có cơ hội phát triển trong công việc đã chọn.

Viết Chung