Trong bối cảnh cuộc Cách mạng công nghiệp 4.0 đang diễn ra mạnh mẽ, việc định hướng nghề nghiệp kỹ thuật – công nghệ cho học sinh trở nên cấp thiết hơn bao giờ hết. Theo báo cáo của Diễn đàn Kinh tế Thế giới (WEF, 2024), đến năm 2030 sẽ có khoảng 85 triệu việc làm truyền thống bị thay thế, nhưng đồng thời tạo ra hơn 97 triệu việc làm mới liên quan đến công nghệ, dữ liệu và trí tuệ nhân tạo. Tại Việt Nam, theo Bộ Lao động – Thương binh và Xã hội, nhóm ngành công nghệ thông tin, kỹ thuật, tự động hóa và phân tích dữ liệu nằm trong top 5 lĩnh vực có nhu cầu nhân lực cao nhất giai đoạn 2025–2030, chiếm tới 25–30% tổng nhu cầu lao động mới mỗi năm.
Dù vậy, khảo sát của Navigos Group (2024) cho thấy chỉ khoảng 38% học sinh trung học có hiểu biết rõ về các nghề trong lĩnh vực công nghệ; trong khi gần 60% phụ huynh thừa nhận họ chưa đủ thông tin để định hướng cho con theo các ngành kỹ thuật. Thực tế này cho thấy việc xây dựng một quy trình hướng nghiệp kỹ thuật – công nghệ khoa học, gồm 7 bước rõ ràng sẽ giúp học sinh và phụ huynh có cái nhìn cụ thể, từng bước xác định được năng lực, sở thích và con đường học tập phù hợp để phát triển bền vững trong tương lai.
Bài viết này sẽ chỉ ra 7 bước hướng nghiệp kỹ thuật công nghệ rõ ràng, chi tiết, kèm theo ví dụ minh họa thực tế. Học sinh, sinh viên và phụ huynh sẽ có thêm thông tin hữu ích để cùng nhau đưa ra lựa chọn ngành nghề chính xác, phù hợp với năng lực và xu hướng phát triển của xã hội.
Bước 1: Khái niệm hướng nghiệp kỹ thuật công nghệ
Học sinh, phụ huynh cần hiểu rõ khái niệm hướng nghiệp kỹ thuật công nghệ, những đặc trưng ngành nghề hay tình hình thực tế thị trường lao động ngành nghề này trước khi lựa chọn.
Hướng nghiệp kỹ thuật công nghệ là gì?
Hướng nghiệp kỹ thuật công nghệ là quá trình xác định sở thích, năng lực và định hướng nghề cho học sinh, sinh viên trong khối ngành kỹ thuật và công nghệ. Đây là bước quan trọng giúp học sinh tránh tình trạng chọn ngành theo trào lưu, hoặc học một ngành không phù hợp với khả năng.
Ngành nghề kỹ thuật công nghệ đòi hỏi gì ở nhân sự?
Khác với các ngành xã hội, khối ngành kỹ thuật công nghệ đòi hỏi tư duy logic, khả năng phân tích, kiên trì và sự cập nhật liên tục các xu hướng công nghệ. Chính vì vậy, việc hướng nghiệp kỹ thuật công nghệ này cho học sinh ở bậc THPT thậm chí sớm hơn, cuối THCS là bước quan trọng để các em có căn cứ và nền tảng lựa chọn ngành học ở bậc đại học và phát triển nghề nghiệp tương lai.
Ví dụ, xuất phát từ sở thích chơi game, một học sinh nhận thấy bản thân có đam mê với việc tự phát triển ra các tựa game mới. Từ đó, học sinh này tìm hiểu sâu hơn về lập trình game, thường xuyên tự học code qua các nền tảng trực tuyến. Nhận thấy tố chất của bạn, gia đình và thầy cô ở trường THPT cũng định hướng nghề liên quan đến kỹ thuật phần mềm, công nghệ thông tin cho bạn.
Bước 2: Phân tích xu hướng nghề nghiệp trong lĩnh vực kỹ thuật công nghệ
Theo World Economic Forum, 50% công việc hiện tại sẽ được tự động hoá vào năm 2030. Khoảng 133 triệu vị trí việc làm mới, tập trung trong các ngành nghề công nghệ thông tin sẽ xuất hiện. Do đó, hướng nghiệp kỹ thuật công nghệ có thể đón đầu xu hướng dịch chuyển này của thị trường lao động.
Ngành kỹ thuật công nghệ “khát” nhân lực
- Công nghệ thông tin và AI: Theo báo cáo của World Economic Forum, đến năm 2030, AI và phân tích dữ liệu sẽ là một trong những ngành nghề phát triển nhanh nhất.
- Điện – điện tử, cơ điện tử: Gắn liền với sự bùng nổ của công nghiệp 4.0, các ngành này luôn nằm trong top tuyển dụng.
- Kỹ thuật môi trường, năng lượng tái tạo: Trở thành xu hướng trong bối cảnh biến đổi khí hậu và yêu cầu phát triển bền vững.
Thách thức của ngành nghề kỹ thuật công nghệ
Cơ hội nghề nghiệp trong lĩnh vực kỹ thuật công nghệ nhiều nhưng thách thức mà ngành này đặt ra với nhân sự cũng không hề nhỏ. Thách thức này xuất phát từ việc công nghệ kỹ thuật là lĩnh vực đang phát triển với những xu hướng nổi bật và thay đổi như vũ bão. Các công nghệ hiện tại là tiên tiến có thể trở nên lạc hậu chỉ sau một vài năm.
Để theo đuổi nghề nghiệp trong ngành công nghệ kỹ thuật, nhân sự cần có khả năng học hỏi, đặc biệt là tự học, chịu được áp lực cao và kiên trì.
Ngay ở trường đại học, nếu các sinh viên đang theo học ngành công nghệ thông tin không học hỏi, cập nhật kiến thức và kỹ năng sử dụng các công cụ AI, họ có thể không tìm được việc làm phù hợp sau khi tốt nghiệp.
Các kỹ sư công nghệ, dù có thể có nhiều năm kinh nghiệm trong nghề, nếu không cập nhật kiến thức và kỹ năng sử dụng AI có thể bị các nhân sự trẻ, thạo AI hơn hoặc chính các AI Agent thay thế vị trí.
Bước 3: Tìm hiểu bản thân
Học sinh, sinh viên cần hiểu về tính cách, năng lực bản thân để có nhận định chính xác về ngành nghề phù hợp.
Tìm hiểu bản thân là gì?
Đây là quá trình học sinh cần tự tìm hiểu và xác định những đặc điểm của bản thân có phù hợp với ngành nghề lĩnh vực kỹ thuật, công nghệ hay không, dựa trên các yếu tố:
- Sở thích: Học sinh có yêu thích máy tính, công nghệ, chế tạo, hay nghiên cứu khoa học?
- Khả năng học tập: Có năng khiếu về Toán, Lý, Tin học không? Có cảm thấy hào hứng khi được học hoặc tự tìm hiểu về các kiến thức này không?
- Tính cách: Có kiên trì, thích khám phá, hay nhanh nản?
Trong quá trình học sinh tự trải nghiệm, tìm hiểu bản thân, phụ huynh cũng có thể đồng hành, cùng con xác định khả năng học tập chính xác dựa trên sở thích, tích cách. Phụ huynh còn có thể đóng vai trò chia sẻ kinh nghiệm, hiểu biết về hướng nghiệp kỹ thuật công nghệ, nhu cầu thị trường với con em mình để các bạn học sinh có thêm căn cứ xác định bản thân phù hợp với ngành nghề này hay không.
Công cụ hỗ trợ tìm hiểu bản thân, hướng nghiệp
Hiện nay, có khá nhiều công cụ hỗ trợ học sinh và phụ huynh trong việc tìm hiểu bản thân để định hướng nghề phù hợp, có thể kể tới:
- Sinh trắc vân tay: Giúp đánh giá khả năng tư duy và thế mạnh bẩm sinh.
- Trắc nghiệm Holland: Phân nhóm nghề nghiệp phù hợp với tính cách.
- Tư vấn từ chuyên gia, thầy cô: Đưa ra lời khuyên dựa trên quan sát và kinh nghiệm.
>>> Đọc thêm bài viết: Định hướng nghề nghiệp trong tương lai: Xu hướng, kỹ năng và cơ hội phát triển
Bước 4: Tìm hiểu nhu cầu thực tế của thị trường lao động
Theo thống kê sơ bộ năm 2024, tỷ lệ lao động có việc làm trong nền kinh tế đã qua đào tạo phân theo các ngành thuộc “Hoạt động chuyên môn, khoa học, công nghệ” là 85,6%. Con số này cho thấy, nếu được định hướng nghề tốt, trải qua quá trình đào tạo, thực tế nhu cầu của thị trường lao động luôn rộng mở với các nhân sự ngành nghề này.
Mục đích của việc tìm hiểu nhu cầu thị trường
- Tránh tình trạng “học một đằng, làm một nẻo”, lãng phí thời gian, công sức học tập
- Xác định mức độ phù hợp giữa sở thích cá nhân và nhu cầu xã hội.
Phụ huynh cũng có thể đồng hành cùng con em trong quá trình tìm hiểu nhu cầu của thị trường lao động đặc biệt là về hướng nghiệp kỹ thuật công nghệ. Kinh nghiệm, trải nghiệm của phụ huynh trong quá trình tham gia vào thị trường lao động và vốn quý. Phụ huynh cũng cần cập nhật thông tin thực tế của thị trường lao động để cùng chia sẻ với con em.
Nguồn tìm hiểu nhu cầu thị trường
Học sinh, phụ huynh có thể tìm kiếm các thông tin hướng nghiệp kỹ thuật công nghệ từ những nguồn tài liệu uy tín, được cập nhật thường xuyên và công bố rộng rãi như:
- Báo cáo của Bộ Lao động – Thương binh và Xã hội.
- Các trang tuyển dụng lớn như Vietnamworks, TopCV…
- Dữ liệu từ LinkedIn, báo cáo xu hướng việc làm toàn cầu.
Ví dụ, theo khảo sát của Vietnamworks trong những năm gần đây, nhóm ngành IT có mức lương trung bình từ 18 – 25 triệu đồng/tháng cho sinh viên mới ra trường, cao hơn nhiều ngành khác. Điều này cho thấy sức hút lớn của nhóm ngành công nghệ. Do đó, định hướng nghề kỹ thuật công nghệ cho học sinh có thể là một lựa chọn tiềm năng.
Bước 5: Tham gia trải nghiệm thực tế ngành nghề
Tham gia trải nghiệm thực tế ngành nghề sớm, học sinh, sinh viên sẽ có kinh nghiệm, vốn sống thực tế. Các bạn sẽ hiểu thêm về năng lực bản thân, có phù hợp với ngành nghề mong muốn hay không cũng như hiểu thêm về thị trường lao động hiện nay.
Các hoạt động trải nghiệm nghề thực tế
- Tham gia trại hè STEM hoặc các cuộc thi robot, hackathon.
- Tham gia CLB lập trình, CLB khoa học kỹ thuật ở trường.
- Làm các dự án nhỏ: viết app đơn giản, lắp robot mini, lập website cá nhân…
Trường học tạo điều kiện cho học sinh trải nghiệm ngành nghề
Nhiều trường phổ thông, đại học hiện nay tổ chức các hoạt động hướng nghiệp dựa trên trải nghiệm thực tế ngành nghề qua các cuộc thi, sự kiện. Ví dụ như học sinh Hệ thống phổ thông FPT ngay từ cấp Tiểu học đến THPT có thể tham gia các cuộc thi lập trình phần mềm, robotics, ngày hội STEM, STEAM… Qua đó, các bạn được tiếp cận với các kỹ thuật, công nghệ, gặp gỡ thầy cô, bạn bè chung đam mê để chia sẻ và hiểu hơn về ngành nghề này, từ đó có lựa chọn nghề nghiệp phù hợp.
🌟 Mời bạn đọc thêm bài viết hữu ích này: 6 bước lập kế hoạch học theo định hướng ngành nghề phù hợp
Bước 6: Lập kế hoạch học tập và trau dồi kỹ năng
Để theo đuổi bất kỳ ngành nghề gì, học sinh, sinh viên cần có kiến thức và kỹ năng phù hợp. Đây là một hành trình kéo dài, cần có kế hoạch học tập, trau dồi rõ ràng.
Kiến thức cần thiết cho nghề kỹ thuật công nghệ
Kiến thức và kỹ năng chắc chắn là những yếu tố không thể thiếu khi hướng nghiệp kỹ thuật công nghệ cho học sinh. Với những đặc trưng ngành nghề, nhu cầu thị trường, để theo đuổi công việc trong lĩnh vực này, học sinh cần:
- Củng cố vững kiến thức Toán – Lý – Tin học.
- Trau dồi tiếng Anh để đọc hiểu tài liệu công nghệ.
- Học thêm các khóa học trực tuyến về lập trình, AI, khoa học dữ liệu…
Kỹ năng cần thiết cho nghề thuật công nghệ
Ngoài ra, học sinh cũng cần tự trau dồi, phát triển kỹ năng mềm cần thiết. Đây sẽ là những kỹ năng hỗ trợ các bạn khi tham gia vào thị trường lao động đa dạng các loại hình doanh nghiệp, dự án có quy mô từ nhỏ đến siêu lớn hiện nay:
- Kỹ năng làm việc nhóm.
- Khả năng thuyết trình và trình bày ý tưởng.
- Kỹ năng tự học và quản lý thời gian.
>>> Xem thêm bài viết: 6 kinh nghiệm thần số học định hướng hướng nghề nghiệp chuẩn cho học sinh, sinh viên
Bước 7: Tham khảo ý kiến chuyên gia và phụ huynh
Với vốn sống, kinh nghiệm làm việc và kiến thức chuyên môn, học sinh, sinh viên có thể tham khảo ý kiến chuyên gia tư vấn định hướng nghề và phụ huynh để có thêm cơ sở căn cứ xác định ngành nghề phù hợp.
Vai trò của chuyên gia, phụ huynh
Hướng nghiệp kỹ thuật công nghệ cho học sinh nhất thiết cần có sự đồng hành của các chuyên gia trong lĩnh vực nghề nghiệp, hướng nghiệp và phụ huynh. Với vai trò là những người giàu tri thức, vốn sống, kinh nghiệm làm việc đồng thời có sức ảnh hưởng tới học sinh, họ sẽ là những người đưa ra tư vấn, định hướng giúp các bạn học sinh có lựa chọn ngành nghề phù hợp.
Theo đó, vai trò của chuyên gia và phụ huynh sẽ là:
- Đồng hành cùng học sinh trong việc tìm hiểu ngành nghề, có cái nhìn toàn diện hơn về ngành nghề
- Hỗ trợ học sinh tiếp cận nguồn thông tin chính xác, tránh chọn ngành theo phong trào.
- Đưa ra lộ trình học tập, trau dồi kỹ năng, ngoại ngữ rõ ràng và phù hợp.
- Phụ huynh, chuyên gia đóng vai trò tư vấn, đồng hành định hướng nghề
GenZ rất cần vai trò của chuyên gia, phụ huynh hướng nghiệp đúng cách
Thực tế cho thấy, gen Z hiện nay tiếp cận thông tin về định hướng nghề từ nhiều nguồn đa dạng. Một số bạn theo đuổi ngành nghề dựa trên truyền thống gia đình, cho thấy vai trò định hướng rõ ràng từ phụ huynh.
Trong khi số khác có thể chịu ảnh hưởng từ các chuyên gia, thậm chí KOL, KOC trên các nền tảng xã hội khi quyết định lựa chọn nghề nghiệp.
Một trong những chương trình truyền hình nổi tiếng thời gian gần đây: “Lựa chọn cho ai?” cho thấy rõ xu hướng này với sự tham gia của các chuyên gia – lãnh đạo doanh nghiệp trong vai trò “shark” đưa ra nhận định, tư vấn, góp phần giúp ứng viên trẻ có mong muốn vào công ty xác định rõ hơn con đường nghề nghiệp của mình.
Hướng nghiệp kỹ thuật công nghệ là một hành trình dài hơi, cần có sự tham gia của học sinh, phụ huynh và chuyên gia. Qua 7 bước: từ hiểu khái niệm, phân tích xu hướng, khám phá bản thân, khảo sát thị trường, trải nghiệm thực tế, lập kế hoạch học tập cho đến tham khảo ý kiến chuyên gia – mỗi học sinh sẽ có cái nhìn toàn diện hơn để chọn ngành nghề.
Trong kỷ nguyên số, việc định hướng nghề nghiệp cho học sinh không chỉ giúp các em chọn được ngành phù hợp mà còn đảm bảo tương lai nghề nghiệp bền vững. Phụ huynh hãy đồng hành cùng con, học sinh hãy chủ động tìm hiểu. Đặc biệt, các bạn genZ còn đang bỡ ngỡ trên hành trình tìm hiểu học ngành gì để không thất nghiệp có thể tham khảo 7 bước hướng nghiệp kỹ thuật công nghệ kể trên để con đường đến với kỹ thuật – công nghệ trở nên sáng rõ và chắc chắn hơn.
Viết Chung
25 lượt xem
14-10-2025
