Việc chọn trường, định hướng nghề hoạt động quan trọng, được cả học sinh và phụ huynh quan tâm? Bài viết này sẽ chia sẻ thông tin về tư vấn chọn trường cho học sinh, cách giúp học sinh chọn trường phù hợp và xây dựng hành trình nghề nghiệp bền vững với sự đồng hành của cha mẹ.
Tư vấn chọn trường cho học sinh là gì?
Tư vấn chọn trường cho học sinh là quá trình giúp các em hiểu rõ năng lực, sở thích, giá trị cá nhân và mục tiêu nghề nghiệp của mình, từ đó chọn được ngôi trường và ngành học phù hợp nhất.
Đây không chỉ là việc chọn trường đại học, cao đẳng hay trường nghề để học, mà còn là bước đầu tiên trên hành trình định hướng nghề lâu dài.
Vai trò của tư vấn chọn trường cho học sinh trong quá trình định hướng nghề
Theo Tổng cục Giáo dục Nghề nghiệp (2024), hơn 60% học sinh THPT chọn trường dựa trên cảm tính hoặc theo bạn bè, dẫn đến tình trạng chuyển ngành hoặc bỏ học sớm chiếm tới 27%.
Bởi vậy, hoạt động tư vấn chọn trường cho học sinh đóng vai trò rất quan trọng trong việc giảm sai lầm trong định hướng nghề, giúp học sinh xây dựng kế hoạch học tập – nghề nghiệp nhất quán ngay từ đầu.
Việc tư vấn chọn trường cho học sinh đúng cách không chỉ giúp các em chọn trường phù hợp với năng lực học tập, mà còn giúp phụ huynh hiểu con hơn, đồng hành cùng con hiệu quả hơn, tránh tình trạng “cha mẹ đặt đâu, con học đó” hoặc cha mẹ áp đặt việc chọn nghề cho con.
>>> Xem thêm: Chọn nghề theo định hướng của cha mẹ hay sở thích?
Tư vấn chọn trường cho học sinh nên do ai thực hiện và vì sao?
Hoạt động tư vấn chọn trường cho học sinh nên được thực hiện bởi các chuyên gia hướng nghiệp, cố vấn giáo dục, hoặc giáo viên chủ nhiệm – người hiểu rõ năng lực và tính cách của học sinh. Ngoài ra, phụ huynh và chính học sinh cũng là người tham gia trực tiếp trong quá trình này.
Chuyên gia hướng nghiệp có kiến thức về hệ thống giáo dục, xu hướng nghề nghiệp và thị trường lao động, giúp học sinh xác định ngành học có tiềm năng phát triển. Trong khi đó, giáo viên thường hiểu rõ năng lực học tập, thái độ và điểm mạnh của từng em, nên có thể đưa ra gợi ý định hướng nghề sát năng lực
Phụ huynh giữ vai trò người đồng hành và hỗ trợ tâm lý, giúp con tự tin ra quyết định cuối cùng. Một quá trình tư vấn hiệu quả là sự kết hợp hài hòa giữa ý kiến chuyên môn, góc nhìn của nhà trường và sự thấu hiểu từ gia đình, để học sinh vừa “hợp trường, hợp ngành” lại vừa “hợp mình”.
Tại sao tư vấn chọn trường cho học sinh lại trở nên cấp thiết?
Khi con sắp vào năm lớp 12 hoặc đang chuẩn bị thi tốt nghiệp THPT, việc tư vấn chọn trường cho học sinh trở nên cấp thiết vì nhiều phụ huynh và học sinh chưa hiểu rõ điểm mạnh – điểm yếu của bản thân, dẫn tới lựa chọn trường không phù hợp.
Trong Ngày hội tư vấn tuyển sinh – hướng nghiệp 2025, bà Nguyễn Thu Thủy – Vụ trưởng Vụ Giáo dục đại học (Bộ GD&ĐT) – nhấn mạnh tính cấp thiết của hoạt động tư vấn chọn ngành, chọn trường, bởi có tới “hơn 733.000 em đăng ký xét tuyển đại học năm 2024, chiếm gần 70% tổng số thí sinh”, và nếu chọn trường sai, các em dễ bị bỏ lỡ cơ hội hoặc học ở môi trường không phù hợp.
Khi học sinh chọn trường chỉ dựa vào yếu tố trường TOP, trường có nhiều bạn bè chọn hay được phụ huynh gợi ý chọn… mà không xem xét bản thân: học lực, sở thích, điều kiện tài chính – thì dễ xảy ra một trong các trường hợp sau:
- Học sinh cảm thấy áp lực vì môi trường quá khác biệt với năng lực hoặc thiên hướng.
- Thiếu động lực học tập vì bản thân không thấy phù hợp với chương trình.
- Nếu trường không hỗ trợ định hướng nghề hoặc chọn sai chuyên ngành, có thể dẫn tới chuyển ngành, bỏ học hoặc mất thời gian, chi phí.
Vì vậy, việc tư vấn chọn trường cho học sinh cần được thực hiện có kế hoạch, cùng con tìm ra ngôi trường phù hợp – không chỉ “hay” mà còn phù hợp với điểm mạnh, nhu cầu phát triển và nguyện vọng nghề nghiệp của con.
>>> Xem thêm: Bí quyết tham vấn chọn nghề và định hướng học tập hiệu quả năm 2025
3 lưu ý tư vấn chọn trường cho học sinh hữu ích
Trước khi quyết định theo học ngôi trường nào đó, phụ huynh và học sinh nên cùng nhau “khám phá bản thân” để đảm bảo chọn trường đúng hướng.
Làm bài test tính cách và năng lực
Việc chọn trường tốt sẽ dựa trên việc học sinh biết mình là ai, thích gì, và làm gì tốt. Việc này được hỗ trợ bởi các bài test định hướng nghề như MBTI, Holland, các trắc nghiệm năng lực.
Ví dụ, nếu kết quả bài test chỉ ra học sinh thiên về nhóm “Realistic” (thích thực hành), hoặc “Investigative” (thích nghiên cứu), phụ huynh có thể cùng con tìm trường có chương trình thực hành, phòng thí nghiệm mạnh hoặc chuyên ngành kỹ thuật.
Theo khảo sát nhỏ của Trường THPT Yên Hòa (Hà Nội) với học sinh và phụ huynh, khoảng 20-25% học sinh THPT nói học để có thể tự lo cho cuộc sống của mình, kiếm được công việc phù hợp; điều này cho thấy các em đã ý thức việc chọn trường – chọn nghề chứ không chỉ “vào đại học cho xong”.
Khuyến khích trải nghiệm nghề nghiệp sớm & tham quan trường
Cho con đi tham quan trường, gặp gỡ học sinh – giảng viên, hoặc tham gia ngày hội tuyển sinh/ hướng nghiệp giúp hình dung rõ hơn môi trường, văn hóa và chương trình của trường.
Ví dụ: Ngày hội tư vấn tuyển sinh – hướng nghiệp do Báo Tuổi Trẻ tổ chức có hơn 150 trường đại học, cao đẳng, trung cấp và các đơn vị giáo dục tham gia với hơn 240 gian tư vấn, giúp học sinh – phụ huynh hỏi trực tiếp các thầy cô, tìm hiểu chi tiết về trường, ngành, chỉ tiêu.
Khi được trải nghiệm, học sinh sẽ thấy rõ liệu mình có cảm thấy “hợp” với trường đó không – môi trường có hỗ trợ mình hay không, điều này giúp việc tư vấn chọn trường cho học sinh thực tế hơn.
Xác định sở thích – năng lực – điều kiện thực tại
Phụ huynh nên cùng con xem xét: Học lực hiện tại, kết quả học tập, môn học thế mạnh; sở thích, thiên hướng nghề nghiệp: con thích làm việc với máy móc, thích giao tiếp, thích sáng tạo hay thích nghiên cứu?
Điều kiện gia đình về tài chính, địa lý (khoảng cách đi lại) sự hỗ trợ từ phụ huynh cũng là những yếu tố nên xem xét bởi nó ảnh hưởng đến tâm lý học sinh khi chọn trường, định hướng nghề.
Những yếu tố này sẽ là tiêu chí quan trọng khi tư vấn chọn trường cho học sinh, để không chọn trường vượt quá khả năng hoặc không phù hợp với phong cách học của con.
Tiêu chí khi tư vấn chọn trường cho học sinh
Khi phụ huynh và học sinh đã hiểu bản thân hơn, lúc này là bước vào việc chọn trường – cần cân nhắc nhiều tiêu chí để tìm “ngôi trường phù hợp” và tư vấn chọn trường cho học sinh.
Chương trình học và chuyên ngành
Một trường tốt không chỉ là trường “nổi tiếng”, mà là trường có chương trình phù hợp với định hướng nghề của con.
Ví dụ: Nếu con thích ngành CNTT hoặc kỹ thuật, hãy tìm trường có phòng lab hiện đại, hợp tác doanh nghiệp, chương trình thực hành tốt; nếu con thiên về nghệ thuật hoặc truyền thông, tìm trường có chuyên ngành thiết kế, truyền thông, môi trường sáng tạo.
Môi trường học và văn hóa trường
Môi trường trường quyết định việc học sinh có cảm thấy “thuộc về” và gắn bó hay không trong quá trình học tập. Các yếu tố thuộc về môi trường và văn hoá học đường học sinh, phụ huynh cần xem xét: sĩ số lớp, tỉ lệ giáo viên/học sinh, câu lạc bộ ngoại khóa, hỗ trợ hướng nghiệp cho học sinh THPT.
Phụ huynh nên đưa con đến thăm trường, quan sát lớp học, tham khảo ý kiến sinh viên, cựu sinh viên của trường thông qua các diễn đàn, hội nhóm để có thêm đánh giá thực tế về môi trường và văn hoá học đường.
Vị trí trường, đi lại & chi phí
Vị trí trường: nếu xa nhà, việc đi lại có thể ảnh hưởng đến việc học và sức khỏe của học sinh. Học phí và chi phí sinh hoạt: nên cân nhắc với điều kiện ngân sách của gia đình.
Ngời ra, phụ huynh và học sinh cũng có thể tìm hiểu một số chính sách hỗ trợ từ trường: hỗ trợ tài chính, học bổng: trường có hay không? Ví dụ, nhiều trường quốc tế hoặc trường tư thục có học phí cao nhưng có học bổng, hỗ trợ. Nếu tư vấn chọn trường cho học sinh vào những trường này, các em nên tận dụng chính sách này để thuận lợi hơn trong quá trình theo học.
Cơ hội thực tập, việc làm và kết nối doanh nghiệp
Một trường tốt sẽ có mạng lưới doanh nghiệp, chương trình thực tập và hỗ trợ sinh viên tìm việc sau tốt nghiệp. Đây là phần thiết yếu trong định hướng nghề – vì việc chọn trường cuối cùng cũng là để chuẩn bị tương lai công việc.
Phụ huynh và học sinh nên tìm thông tin về tỉ lệ tốt nghiệp có việc làm, thông tin cựu sinh viên, doanh nghiệp đối tác của trường.
>>> Xem thêm: Kinh nghiệm chọn ngành học từ sở thích
Gợi ý quy trình 4 bước tư vấn chọn trường cho học sinh
Dưới đây là quy trình 4 bước tư vấn chọn trường cho học sinh mà phụ huynh và học sinh có thể cùng thực hiện để chọn trường phù hợp.
Bước 1: Lập danh sách “ngôi trường mong muốn”
- Học sinh và phụ huynh ngồi lại và viết ra 5-7 trường mà con quan tâm (có thể dựa trên ngành, khu vực, chương trình học).
- Cho mỗi trường: ghi lại tiêu chí: chương trình học, chuyên ngành, điều kiện vào, học phí, vị trí, môi trường.
- Đánh dấu trường “ưu tiên” và “khả năng” (trường có khả năng trúng cao) và “thêm/chờ” (trường cao hơn nhưng khó hơn).
Bước 2: Thu thập thông tin và khảo sát thực tiễn
- Tham dự ngày hội tư vấn tuyển sinh – hướng nghiệp, đi thăm trường, xem website trường, hỏi cựu học sinh. Ví dụ: tại ngày hội do Báo Tuổi Trẻ tổ chức, học sinh – phụ huynh có thể giao lưu trực tiếp với 150 trường và hỏi những câu như “Chương trình thực tập của trường là gì?”, “Tỉ lệ tốt nghiệp có việc làm ra sao?”.
- Tìm thông tin về: tỷ lệ trúng tuyển của trường, điều kiện tuyển sinh, điểm chuẩn, khả năng học liên thông nếu muốn sau này.
Bước 3: Đối chiếu với bản thân và điều chỉnh
- Căn cứ vào kết quả bài test tính cách định hướng nghề, sở thích, năng lực, ngân sách gia đình: đặt câu hỏi: “Trường này có phù hợp với con không?”, “Con có thực sự thích chuyên ngành đó nếu vào trường này?”.
- Nếu cảm thấy “không chắc”, hãy lựa chọn trường có chương trình linh hoạt, có kế hoạch chuyển ngành hoặc học liên thông.
- Đừng chọn trường chỉ vì đó là trường TOP, có bạn bè học hay được cha mẹ khuyên nên học nếu học sinh nhận thấy không phù hợp với môi trường đó.
Bước 4: Chốt và chuẩn bị hồ sơ
- Khi quyết định chọn trường, hãy xây dựng lộ trình chuẩn bị hồ sơ: ôn tập, đạt điều kiện chuyên ngành, tham gia hoạt động ngoại khóa phù hợp với trường – chuyên môn mà muốn theo.
- Học sinh và phụ huynh có thể trao đổi với bộ phận tư vấn tuyển sinh để có thông tin về hỗ trợ sinh viên mới: định hướng nghề, hỗ trợ chỗ ở tại ký túc xá, cơ hội tìm việc làm sau này…
- Phụ huynh nên cùng con lập kế hoạch tài chính: học phí, sinh hoạt, đi lại, học bổng và kế hoạch học tập phù hợp.
Việc tư vấn chọn trường cho học sinh là một hành trình đồng hành giữa nhà trường – phụ huynh – học sinh. Bằng cách hiểu bản thân, khảo sát kỹ trường, đối chiếu với điều kiện thực tế, và có quy trình hợp lý, học sinh có thể tự tin chọn một ngôi trường phù hợp và xây dựng nền tảng cho tương lai nghề nghiệp.
Viết Chung
Ảnh minh hoạ: Internet
71 lượt xem
28-11-2025
